سران کشورهای اردن، مصر و امارات متحده عربی، از اقدامات اسرائیل در غزه و لبنان انتقاد کردند. با این حال، تمایلی به توقف روابط تجاری خود با اسرائیل نشان نداده‌اند. آیا در صورت تشدید درگیری‌ها، این شرایط تغییر خواهد کرد؟
قبل از حمله حماس به اسرائیل در ۷ اکتبر ۲۰۲۳، شورای تجاری امارات-اسرائیل تقریباً هر روز در شبکه‌های اجتماعی فعال بود. این شورا، که در شهر تل‌آویو قرار دارد، با اشتیاق به معرفی روابط تجاری خوب بین اسرائیل و امارات می‌پرداخت؛ روابطی که پس از امضای توافق‌نامه‌های موسوم به “پیمان‌ابراهیم” در سال ۲۰۲۰ عادی‌سازی شده بود.
اما پس از ۷ اکتبر ۲۰۲۳، آخرین پست شورا در تاریخ ۸ اکتبر منتشر شد و از آن زمان به بعد هیچ مطلبی از آن‌ها منتشر نشده است. در حالی که حتی پس از یک سال از آغاز درگیری‌ها، روابط تجاری دو کشور به شکل قابل توجهی همچنان ادامه دارد.
رهبران کشورهای عربی از جمله امارات، اردن و مصرکه دارای روابط تجاری با اسرائیل هستند، به شدت از شیوه اجرای عملیات‌های نظامی اسرائیل در غزه و لبنان انتقاد کرده‌اند. پس از آغاز حملات ارتش اسرائیل به غزه و لبنان، آمار کشته‌شدگان به شدت افزایش یافته است. ایمن صفدی، وزیر امور خارجه اردن در دیدار با همتای آمریکایی خود، آنتونی بلینکن، در مورد وضعیت غزه هشدار داد و آن را “پاکسازی قومی” توصیف کرد.
در جلسه شورای امنیت سازمان ملل نیز، وزیر امور خارجه مصر، بحران انسانی بی‌سابقه در غزه را به اقدامات اسرائیل نسبت داد. امارات نیز بر لزوم تحقق راه‌حلی برای تشکیل کشور فلسطین تأکید کرده است و پایان بحران‌ها را مستلزم اجرای آن می‌داند.
روابط تجاری همچنان قوی است
کارشناسان معتقدند که پیش‌بینی ادامه این روند دشوار است. اگرچه روابط تجاری همچنان حفظ شده، اما سرعت رشد ناشی از توافق‌نامه ابراهیم کاهش یافته است. به‌علاوه، گردشگری کاهش یافته و زیرساخت‌های آن نیز تحت تأثیر قرار گرفته است. با این حال، بسیاری از بازرگانان اسرائیلی و عرب اعلام کرده‌اند که جز در بخش‌هایی که به‌طور مستقیم از درگیری‌ها متاثر شده، تغییرات تنها در سطح ظاهری باقی مانده است. معاملات هنوز انجام می‌شوند، اگرچه تعداد آن‌ها کمتر شده و افراد تمایلی به اعلام عمومی ندارند.
دینا اسفندریاری، مشاور ارشد در گروه بحران خاورمیانه، اظهار داشت که برخی بخش‌های تجاری حتی گسترش یافته‌اند. اما در رابطه با کشورهایی همچون امارات، باید تفاوت میان معاملات با شرکت‌های دولتی و شرکت‌های خصوصی را در نظر گرفت. او می‌گوید که در بخش خصوصی امارات، تمایل به ادامه معاملات با اسرائیل به دلیل مسائل اعتباری بسیار کاهش یافته است.آیا در صورت بدتر شدن بحران، این شرایط تغییر خواهد کرد؟
به عقیده کارشناسان، ممکن است امارات در آینده از کاهش روابط تجاری به عنوان ابزاری برای فشار به اسرائیل استفاده کند تا به آتش‌بس برسد. اما بعید است که کشورهای امضاکننده توافق‌نامه‌های ابراهیم به‌طور کامل برنامه‌های خود را تغییر دهند. مقامات اماراتی اغلب تأکید دارند که روابط آن‌ها با اسرائیل، کمک به غزه را تسهیل کرده و همچنین، این روابط برای آن‌ها از نظر اقتصادی سودآور است.
خالد الکندی، تحلیلگر ارشد در موسسه خاورمیانه، معتقد است که قطع روابط تجاری از سوی کشورهای عربی با اسرائیل بعید به نظر می‌رسد. اگرچه لحن انتقادات به شدت افزایش یافته، اما وی معتقد است اگر این کشورها قصد داشتند روابط تجاری را قطع کنند، تاکنون این کار را انجام می‌دادند.
با پایان یافتن عملیات نظامی، ممکن است بازگشت به شرایط عادی از نظر اجتماعی غیرقابل قبول شود؛ زیرا وقایع اخیر تأثیر عمیقی بر افکار عمومی در جهان عرب گذاشته و به شدت به تصویر اسرائیل در این منطقه آسیب رسانده است.
منبع: دویچه وله