لیلا فرهادی: اسرائیل بامداد شنبه برای اولین بار در تاریخ یک حمله مستقیم و علنی علیه ایران انجام داد. تا پیش از این تمامی عملیات‌های اسرائیل در خاک ایران بدون پذیرش مسئولیت حمله انجام می‌شد. حتی در مواردی که سال‌ها بعد مقامات اسرائیلی مسئولیت آن را پذیرفتند هم هرگز به طور رسمی دست داشتن اسرائیل در حمله اعلام عمومی نشد.
حملات مستقیم ایران به اسرائیل در عملیات‌های صادق ۱ و صادق ۲ این قانون نانوشته چهل ساله را تغییر داد. بیانیه‌های رسمی ارتش اسرائیل و نهاد‌های ایران نشان می‌دهد در حمله روز شنبه بیش از ۱۰۰ فروند جنگنده اسرائیلی به کار گرفته شده بود. این جنگنده‌ها برای رسیدن به ایران چند مسیر دارند. سوال اینجاست که کدام کشور‌ها اجازه عبور جنگنده‌ها از حریم هواییشان را به اسرائیل داده اند؟
حریم هوایی چیست؟
حریم هوایی یک کشور به منطقه هوایی بالای قلمرو خشکی و دریایی آن کشور اطلاق می‌شود، اما فضای بیرونی را شامل نمی‌شود. هیچ توافق جهانی در مورد ارتفاعی که نشان دهنده پایان حریم هوایی یک کشور و شروع فضای بیرونی باشد، وجود ندارد با این حال، یک مرز بین‌المللی پذیرفته شده، برای اهداف هوانوردی و فضایی، تحت عنوان «خط کارمان» وجود دارد که ارتفاع حدود ۱۰۰ کیلومتری یا ۳۲۸ هزار پایی بالاتر از سطح دریا را در نظر گرفته است.
در زیر این ارتفاع، همه چیز بخشی از حریم هوایی مستقل یک کشور محسوب می‌شود. فراتر از این ارتفاع، «فضای بیرونی» قرار دارد که از حاکمیت ملی آزاد است و بر اساس اصول معاهده فضای ماورای جو در سال ۱۹۶۷ اداره می‌شود که آزادی فعالیت بین‌المللی را مجاز می‌داند.
هواپیما‌های تجاری معمولاً در ارتفاعی بین ۳۰ تا ۴۰ هزار پا پرواز می‌کنند. جت‌های جنگنده بالاتر پرواز می‌کنند. F-۱۶ حداکثر ارتفاع عملیاتی اش حدود ۵۰ هزار پا است، در حالی که F-۳۵ می‌تواند تا حدود ۶۰ هزار پا هم پرواز کند.
طبق اطلاعات پروازی، فاصله اسرائیل تا تهران تقریبا ۱۶۰۰ کیلومتر است. با یک جت F-۱۶ که با حداکثر سرعت ۲۴۰۰ کیلومتر در ساعت در ارتفاع بالا و یک F-۳۵ تا ۱۹۳۱ کیلومتر در ساعت، زمان تخمینی پرواز بین تهران تا اسرائیل حدود ۵۰ دقیقه است. در صورت سوخت گیری در هوا، بسته به نیاز‌های عملیاتی خاص، این زمان ممکن است ۱۵ تا ۳۰ دقیقه بیشتر شود.
تمام این یک ساعت، جنگنده‌های اسرائیلی مسیری را از حریم هوایی چند کشور طی کرده اند تا به ایران برسند. این‌ها کدام کشور‌ها بوده اند؟
اسرائیل از حریم هوایی کدام کشور‌ها به ایران حمله کرد؟
کافیست به نقشه منطقه نگاه کنید. اسرائیل برای رسیدن به ایران چند مسیر منطقی بیشتر ندارد. اسرائیل با کشور‌های اردن، سوریه و لبنان مرز شرقی دارد؛ بنابراین جنگنده‌های اسرائیلی برای رسیدن به ایران ابتدا باید از یکی از این سه کشور عبور کنند. در مرحله بعدی عراق یا عربستان قرار گرفته اند. مرز ایران با عربستان تنها از طریق خلیج فارس است و بنابراین جنگنده‌ها برای رسیدن به حریم هوایی ایران باید ابتدا وارد حریم هوایی عربستان و سپس خلیج فارس شوند و از آنجا به ایران حمله کنند. این مسیر به نظر طولانی است. یک مسیر دیگر هم عبور از دریای مدیترانه، ورود به حریم هوایی ترکیه و حمله به ایران از این طریق است. این مسیر هم به دلیل فاصله زمانی طولانی، منطقی به نظر نمی رسد.
عراق با ایران چند هزار کیلومتر مرز مشترک دارد و رسیدن جنگنده‌ها از عراق به ایران ساده‌تر است؛ بنابراین دو مسیر منطقی برای جنگنده‌های اسرائیلی وجود داشته؛ مسیر سوریه-عراق-ایران یا مسیر اردن-عراق- ایران؛ بنابراین استفاده اسرائیل از حریم هوایی عراق مسجل است.
مسیرهای محتمل پروازی برای حمله جنگنده‌های اسرائیلی به ایران
در اطلاعیه ستاد کل نیرو‌های مسلح هم به این مساله تاکید شده است. در این بیانیه آمده است که هواپیما‌های اسرائیل «با استفاده از فضای در اختیار ارتش تروریستی آمریکا در عراق» در یکصد کیلومتری مرز‌های ایران اقدام به شلیک تعدادی «موشک دوربرد هواپایه با سر جنگی بسیار سبک»، «از راه دور» کرده اند.
این بیانیه دو نکته را اعلام کرده است؛ نخست اینکه جنگنده‌های اسرائیلی از عراق شلیک کرده اند و دوم اینکه این جنگنده‌ها وارد حریم هوایی ایران نشده اند بلکه از «راه دور» و از همان حریم هوایی عراق اقدام شلیک موشک‌های «هواپایه» خود کرده اند؛ بنابراین دلیل اینکه هیچ یک از جنگنده‌های اسرائیلی در جریان حمله به ایران آسیب ندیده و بنا به ادعای مقامات اسرائیلی، همه آن‌ها سالم به خانه برگشته اند این بوده که اساسا این جنگنده‌ها وارد حریم هوایی ایران نشدند که بخواهند مورد هدف پدافند هوایی کشورمان قرار بگیرند.
این اطلاعیه از یک جهت دیگر هم قابل قبول است و آن بسته شدن حریم هوایی عراق همزمان با حملات اسرائیل است. تصاویر «فلایت رادار ۲۴» که به صورت لحظه‌ای عبور هواپیما‌ها از حریم هوایی کشور‌های جهان را نشان می‌دهد در ساعات حمله اسرائیل به ایران از کلیر شدن آسمان عراق خبر می‌داد. صبح روز شنبه هم وزارت حمل و نقل عراق همزمان با وزارت راه ایران اعلام کرد که همه فرودگاه‌های کشور تا اطلاع ثانوی تعطیل شده و پرواز‌ها به حالت تعلیق در آمده اند.
این اتفاق در حالی رخ داده که در روز‌های گذشته وزیر خارجه عراق صراحتا اعلام کرده بود که حریم هوایی کشورش میدانی برای جنگ نیست و قرار نیست. عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران هم روز سه‌شنبه گفته بود که همسایگان ایران قول داده‌اند اجازه ندهند از «خاک یا حریم هوایی» آن‌ها برای حمله به ایران استفاده شود.
لازم به ذکر است که حسین علاوی، مشاور محمد شیاع سودانی، نخست‌وزیر عراق روز شنبه حمله اسرائیل به ایران از آسمان عراق را تکذیب کرد. او گفت «هیچ پایگاه نظامی آمریکا در عراق وجود ندارد که بتوان از آن به ایران حمله کرد.»
اردن به ایران خیانت کرده یا سوریه؟
اگر فرض کنیم مقامات عراقی انکار می‌کنند و ستاد کل نیرو‌های مسلح ایران ارزیابی درست را اعلام کرده، سوالی که باقی می‌ماند این است که در مرحله اول، حریم هوایی سوریه در اختیار اسرائیل قرار گرفته یا اردن؟
شب حمله اسرائیل به ایران، آسمان اردن کلیر نبود با این حال ویدئو‌هایی در فضای مجازی منتشر شده که طبق گزارش ها، توسط اردنی‌ها فیلمبرداری شده است. این ویدئو‌ها یک جت جنگنده را نشان می‌دهد که به سرعت بر فراز آسمان اردن مانور می‌دهد.
اورشلیم پست در گزارشی اعلام کرده هواپیما‌های اسرائیلی مسیر اردن را پیموده اند. این رسانه حتی پیش بینی کرده با توجه به اینکه اردن نقش مثبتی در دفاع در برابر حملات موشکی ایران به اسرائیل در ماه فروردین ایفا کرده، واکنش تندی هم به عبور جنگنده‌های اسرائیلی از حریم هواییش برای حمله به ایران نشان ندهد و به جای آن رویکرد دیپلماتیک را در پیش بگیرد و از اسرائیل بخواهد در مورد این نقض حریم هوایی شفاف سازی کند.
اورشلیم پست نوشته: دولت اردن می‌تواند سفیر اسرائیل را برای گفتگو‌های فوری احضار کند، اما احتمالاً برای جلوگیری از تشدید تنش‌ها، موضع معتدلی خواهد داشت.
این رسانه اسرائیلی پیش بینی کرده که اردن از هرگونه واکنش مستقیم شدید علیه اسرائیل اجتناب کند.
با وجود این خبر‌ها در رسانه‌های اسرائیلی، یک منبع در نیرو‌های مسلح اردن گفته که ارتش این کشور اجازه عبور هیچ هواپیمای نظامی از حریم هوایی این کشور توسط طرف‌های درگیر در منطقه را نداده است.
اردن هم جزو کشور‌هایی است که پیشتر به ایران قول داده بود اجازه استفاده اسرائیل از حریم هواییش برای حمله به ایران را نخواهد داد.
با توجه به این بیانیه‌های ضد و نقیض، احتمال عبور جنگنده‌ها از حریم هوایی سوریه هم همچنان مطرح است. تصاویر «فلایت رادار ۲۴» در زمان حمله اسرائیل به ایران نشان می‌داد که آسمان سوریه هم کلیر شده است. این می‌تواند نشانه‌ای دال بر ورود جنگنده‌های اسرائیلی به حریم هوایی سوریه باشد.
این اولین بار نیست که جنگنده‌های اسرائیلی وارد حریم هوایی سوریه می‌شوند. اسرائیل بار‌ها مناطقی را در دمشق، حلب و بسیاری از شهر‌های سوریه مورد هدف قرار داده و برای همه این موارد هم از جنگنده هایش استفاده کرده است. حتی در حمله فروردین ماه اسرائیل به کنسولگری ایران در دمشق نیز از جنگنده‌های اسرائیلی استفاده شده بود و پدافند هوایی سوریه نتوانست هیچ اقدامی برای جلوگیری از ورود اف-۳۵های اسرائیلی به مجاورت سفارت ایران انجام دهد.
منبع : رویداد 24