اگر به حقوق باور داشته باشیم ،می دانیم که حقوق یک مجموعه است .  بنا بر این مدافع حقوق انسانها وطبیعت و حقوق شهروندی و حقوق ملی و حقوق وطن به عنوان عضو جامعه جهانی هم هستیم . وقتی به عنوان شهروند از حق حیات دفاع می کنیم یعنی از مجموعه حقوقی که گفته شد  نیز دفاع می کنیم وفراموش نمی کنیم .

حقوق ذاتی انسان است. ذاتی به این معنی که انسان از بدو تولد با آن حقوق و برخوردار شدن از آن حقوق تولد می یابد و رشد و تحول می کند .

اصلی ترین حق از حقوق انسان حق حیات است . چون بدون برخوردار شدن از این حق دیگر حقوق نمی توانند بکار گرفته شوند . توجه باید نمود ، دیگر حقوق ذاتی انسان به میزانی که از آنها برخوردار می شویم کیفیت حق حیات ما را بهتر و کاملتر می کند . افرادی که به این واقعیت اعتقاد داشته باشند هر روز خود را رشد می دهند و از خشونتهایی که مانع رشد است ، خود را آزاد می کنند.

اگر حقی از حقوق را نادیده بگیریم کیفیت حیات ما کم و کمتر می شود . مثلا تن ما برای اینکه از حق حیات برخوردار بگردد بایستی از هر آنچه انسان و تن را آسیب می زند اجتناب کند . مثل مصرف دخانیات و یا خوردن غیر متعارف شیرینی و یا  پر خوری و یا کم خوری به میزانی که بیمار بشویم و … آنکس که ضامن  رشد ما و برخوردار شدن از حق حیات می باشد ، در درجه اول   جز ما کس دیگری نیست .

در بسیاری از موارد زندگی ما بین عمل به حق و یا عمل به ناحق، در تردید قرار می گیریم . البته انسان خود انگیخته که خود را از روابط قدرت و خشونت آزاد کند ، فطری عمل کرده و بر حق عمل می کند . متاسفانه بخاطر بد آموزی از طرف والدین و جامعه و مدرسه و جامعه که مبتنی بر روابط قدرت  بوده اند ، در بسیاری از موارد ضد حق را حق تصور می کنیم . در اکثر روابط وقتی عملی ضد حق انجام می دهیم برای آن توجیه می سازیم و در دایره توجیه و تناقض قرار می گیریم .

چگونه متوجه بشویم که کاری که انجام می دهیم و یا تصمیمی که می گیریم و هدفی که برای خود مشخص می کنیم و یا روش زندگی و تربیت فرزندمان بر حق عمل می کنیم ؟

حق را به ویژگیهایش می توان شناخت و تعریف کرد . ویژگیهای حق در برنامه ریزی و تحلیل مسائل به ما جهت و روش می دهد . شناخت ویژگیهای حق ، مخصوصا برای مدافعین حقوق انسان بسیار مهم و اساسی است .

آقای ابوالحسن بنی صدر به عنوان یک محقق برجسته که در عصر ما در دفاع از حقوق و تحقیق و تحلیل متناسب با برخوردار شدن از حقوق شاخص می باشد  ،در کتاب حقوق انسان وهمچنین  در  3 جلد کتاب رشد ،  به حق و ویژگیهای آن  هم پرداخته است و 31 ویژگی را جمع آوری و انتشار داده است . وی  در نوشته های خود این ویژگیها را چراغ روشنایی در نوشتارها و تحلیلهایش قرار داده است  .

در این نوشته با بهره بردن از کتابهای آقای بنی صدر و ویژگیهای حق ، از 31 ویژگی 14 ویژگی را توضیح می دهم  .

1 .  عمل و نظر ناحق در خود تناقض دارد و نیاز  به توجیه های متنوع می گردد در صورتی که راست است و نیاز به توجیه ندارد . برای روشن شدن حق اگر نیاز باشد می توان توضیح داد .

2 . حق نیاز به زور ندارد . در واقع حق خالی از زور است . در عمل و نظر ناحق نیاز به زور در اشکال مختلف دارد . مثلا زور و خشونت نمی تواند تولید کند . زور همیشه تخریب می کند . بعضی ها می گویند زور خوب ، یا دیکتاتور صالح ، یا همسر زور گو ولی مهربان و یا کودک مطیع و مستقل . مثالهای بسیاری را حتما شما نیز می توانید بزنید . مثلا عاشق زورگو . عاشق پنهانکار ، مواد مخدری که حال می دهد . در همه این موارد حق روش نیست ، در صورتی  زور و تخریب تنها روش و در عمل  و نتیجه آن عمل هم آشکار است . توجه کنیم ،  هر کس در بکار بردن زور تقدم بجوید عملش و نظرش نا حق است . آنها که زور بکار می برند تصور می کنند که بقیه متوجه نمی شوند در صورتی که اکثر آدمها متوجه زورگویی و تناقض و خشونت طلبی آن فرد و یا آن گروه می گردند . متاسفانه آنها هم که به زور و خشونت ارزش و اعتبار می دهند با زورگو هم نظر و هم راه می شوند .

نمی شود حق طلب بود و زور گفت . البته زور نگفتن و بر حق عمل کردن تمرین روزمره می خواهد که خود باعث رشد آدمی می شود  . مهم اینکه نه زور بگوییم و نه زور بپذیریم .

3 .  از حق، حق صادر می شود . تصور کنید که شما به کودکی برای رشدش کمک می کنید . رشد آن کودک با عمل شما بر حق می افزاید . یا شما به خانواده خود کمک مالی می کنید با استحکام خانواده ، محبت بین افراد ، استقلال مالی و … یگانگی می جویید و این عمل شما به بکار گیری حق در جمع می افزاید و بسا شما الگو می گردید و دامنه آن فراتر می رود . بگذارید مثالی بزنم . دختری در ترکیه در دانشگاه امکانش را یافته بود تحصیل کند . از طریق یک نفر شخصی به آن دختر کمک کرد و مخارج او را متقبل شد . بعد از پایان تحصیل که آن دختر معلم گردید وبه کمک کننده از طریق دوستش خبر داد که از امروز من هم کوشش می کنم بچه های خوبی را تربیت کنم و در خدمت رشد آنها باشم و به دیگران از حقوقم یاری رسانم  تا آنها نیز امکان تحصیل بیابند . آن عمل بر حق کمک کننده به آن دانشجو ،امکان رشد و افزودن بر خود را ممکن گردانده است .

4. یکی از عمومی ترین شاخص های حق از نا حق طولانی بودن زمان حق می باشد . حق مثل آزادی زمانش بی نهایت است . کسی که طرفدار حق است به بی نهایت فضای تحول و رشد و … می اندیشد . اما کسی که محور اندیشه اش  ناحق یعنی قدرت است  ، جهت  رسیدن به قدرت آنهم در کوتاه مدت می اندیشد و عمل می کند .  زمان قدرت همیشه کوتاه و دقیق که بنگریم زمان قدرت مطلق صفر است . در صورتی که  زمان آزادی چون  حق است بی نهایت می باشد . آنکه بر حق عمل می کند هر لحظه در رشد و تحول است و تا رشد و تحول مطلق خود را محدود نمی بیند .

5 . حق همه مکانی و همه زمانی است . در هر کجای جهان در هر فرهنگی و در هر دین و در بسیاری از مرامها زور گفتن و تخریب نا حق است . در طول تاریخ  هم اگر به اعمال و گفته ها بخواهیم اندیشه کنیم معیار ما بر حق عمل کردن است. مثلا در توجیه تاریخ می گویند آن زمان علم امروز را نداشتند و یا نمی دانستند و … حق در همه جای جهان و در هر مکانی از این جهان و در تمام زمانها یک معنی می دهد . توجه بکنید به اشعار خیام ، حافظ ، فردوسی ، مولوی . آنجا که حق را بیان کرده اند در تمام زمانها و تا به امروز و حتی تا فرداها با انسانها یگانگی می جوید و اشعارشان به دل می نشیند و حتی بدل به ضرب المثلی شده که در طو.ل تاریخ بر سر زبانها و راهنمای عمل است . اندیشمندانی که در سطح جهان در دفاع از حق گفته و نوشته اند با تمام مردم جهان در حق گویی یگانگی می جویند . مثلا به عملکردهای گاندی در مسئله استقلال و دفاع از حقوق کاستها وقتی توجه می کنیم با او احساس یگانگی می یابیم با اینکه او هندی است و ما نیستیم . از طرف دیگر شاعرها و نویسندگانی هم بوده اند که در باره شاهان و توجیه قدرت آنها سروده و گفته اند ولی کمتر کسی  با ذهنیت آنها یگانگی می جوید .

6 . حق همیشه شفاف است . نا حق همیشه کدر  و ناشفاف است . تصور کنید که شما می خواهید مطلبی بنویسید و در آن نظریه ای دارد که بر اساس آن تبعیض اصل است . پس شفاف نمی نویسید . ناشفاف می نویسید . به گونه ای می نویسید ، گویی از حق  دفاع می کنید در صورتی که موافق ضد حق و تبعیض هستید .مثلا مردانی که اعتقاد دارند در حقوق با زن برابر نیستند  و حق بیشتری دارند ،شروع می کنند توجیه پس از توجیه و در عدم شفافیت می خواهند این عدم برابری در حقوق را اثبات کنند . در صورتی که زن و مرد در حقوق برابر و دارای استعدادهای متفاوت هستند.  هر دو آنها  موجوات مستقلی هستند که وقتی در کنار همدیگر قرای میگیرند  به یکدیگر در رشد کردن یاری میرسانند . اگر این اصل در چهارچوب خانواده به رسمیت شناخته شود بسیاری از برخوردها و تنشها از بین می رود . بجای تنش و برخورد عشق ، دوستی ، محبت ، آرامش جانشین می گردد .

7 . حق خالی از تبعیض است . هر تبعیضی که به کار می رود ضد حق است . مثلا حق حاکمیت از آن ملت است و شهروندان بایستی از حقوق شهروندی خود برخوردار بگردند . در این حق که بیان کردیم جای ولی فقیه و هر کس که بخواهد به هر نامی جای شهروندان تصمیم بگیرد و حاکمیت  را نقض کند  ،ناحق و ضد حق حاکمیت مردم می باشد و ضد حقوق شهروندی هم می باشد . چون ولی فقیه بجای شهروندان تصمیم می گیرد و به اجرا در می آورد و هر کس مخالف او و قدرتش باشد را به شکلهای مختلف ( ترساندن ، حذف کردن ، خریدن با پول و مقام و … ) از سر راه برمی دارد . در نظام ولایت فقیه در جمهوری اسلامی از دوره خمینی تا به امروز قاعده تقسیم به دو و حذف یک جناح روش بوده و هنوز ادامه دارد . بنا بر این هر تبعیضی نا حق است . مثلا شهروندان هم تبعیض بین با سواد و بی سواد ، زشت و زیبا ، چاق و لاغر ، تبعیض بین اقوام ، تبعیض جنسیتی و عقیدتی … را روزانه بکار می برند و اگر ما بر حق فکر کنیم زود متوجه ذهنیت تبعیض گرای مخاطب می شویم .

8 . حق ذاتی انسان است . حق ذاتی هر پدیده نیز می باشد . در هر کجای جهان در هر ملتی با هر دین و مرامی و فرهنگی ، محبت کردن و دوست داشتن و بدیگری یاری رساندن  و از حق بیگناه دفاع کردن ، پسندیده و شایسته انسان محصوب می شود و انسانها در سراسر جهان با این حق  یگانگی دارند .  بنا بر این ویژگی :

9 . حق با حق و هر واقعیتی که نا حق نیست ، رابطه مستقیم پیدا می کند . در عمل که بنگریم عمل به حق نیاز به رابطه ندارد . نیاز به واسطه ندارد. اما نا حق در هر صورت با حق نمی تواند رابطه برقرار کند . در عمل حق و ناحق مثل آهنربایی هستند که دو قطب  همدیگر را دفع می کنند . عمل نا حق با قدرت رابطه برقرار کرده و قدرت را واسطه می کند و با دیگران نیز رابطه بر این اساس برقرار می کند .

10 . حق حد ندارد . مثلا آزادی حد ندارد . استقلال فرد نیز حد ندارد . رشد انسان حد ندارد . عشق ورزی و دوستی نیز حد ندارد  و … هر تعریفی که به آزادی حد بدهد ضد حق است . توجه کنید حق حتی محدود نمی کند . مثلا من بگویم ، چون من موافق رشد شما هستم مخالف تحصیل شما هستم . وقتی ما به حق عمل می کنیم فضای رشد و تحول و عدم خشونت را برای دیگران هم ممکن می کنیم . مسئله مهم این است که آنکس که حد بوجود می آورد قدرت مدار است و نه آزادی مدار .

11. حق ویران نمی کند و ویران نمی شود . در صورتی که ناحق حاصل تبعیض و ویرانی است .

مثلا در سیاست خارجی آمریکا می گوید من قدرت دارم و چون دولت ایران می خواهد بمب اتمی بسازد من همه مردم ایران را تحریم می کنم . حاصل این تحریم چیست ؟ حاصل این تحریم زوری است که به ملت ایران وارد می شود و عملی است ضد حقوق مردم ایران که هر روز شهروندان ایران را فقیرتر می کند . در توجیه چه می گویند . تحریم می کنیم تا این استبداد مجبور بشود بمب اتمی نسازد . آیا با این تحریم برای رسیدن به هدفشان  موفق بوده اند ؟ خیر . آیا مردم از امکانات زندگی کمتر برخوردار شده اند ؟ بلی . در ایران امروز بر اساس داده های دولتی 26 میلیون نفر و بنا بر داده های محققین 34 میلیون زیر خط فقر رفته اند که بخش بزرگی از تولید فقر بخاطر دور زدن تحریمها استبداد حاکم و فشار اقتصادی که به مردم وارد می شود ، می باشد . پس تصمیمگیریها بایستی بر اساس حق ، که ملاک است باشد . در رابطه اسرائیل با  حماس هم به همین ترتیب است . حماس خلاف کرده است و بنا م انتقام از آن خلاف  اسرائیل  به خود اجازه می دهد که مردم غزه را نابود و نسل کشی پیشه کند . بنا بر عمل به حق از هر کجا که جلوی خسارت گرفته شود روش صحیح می باشد .

12. مصلحت اگر بر اساس حق باشد دیگر اسمش مصلحت نیست و حق است . اگر عملی بیرون حق بود می شود فساد . تکلیف و عمل بایستی بنا بر حق باشد . اگر بنا بر حق عمل نکنیم ، حکم زور انجام داده ایم . پس نمی شود که مصلحتی بکار گیریم که بن مایه آن قدرت و زور است و بگوییم عمل به حق انجام داده ایم . در ایران قدرت تصمیم گیری مافوقی ساخته اند بنام مصلحت نظام . یعنی هر عمل نا حقی را این مجلس با قدرتی که دارد مشروعیت می بخشد .

13 . روش حق خود حق است . مثلا در آزادی عمل به آزادی روش آن است . در استقلال ، عمل به استقلال روش آن است . در علم آموزی هم روش آن خود علم است و نه ضد علم . من و شما با عدم یادگیری با سواد و دانشمند نمی شویم. بلکه با یاد گیری واز طریق خود دانش آموختن است که دانشمند می شویم.عشق ورزیدن از طریق بکار بردن عشق در عمل است که منجر به تولید عشق می شود نه با زور گویی.

14 . حقوق یک مجموعه را بوجود می آورند . اگر به حقی عمل نکردیم حتما عمل به قدرت می کنیم و برده قدرت می شویم . ناحق هم به همین صورت است و ناحقها با هم مجموعه می دهند . مثلا گفته می شود که اپوزیسیون ایران تا امروز نتوانسته با هم یکجا جمع بشوند . افراد و گروههایی که در هدف و عمل با هم یکی نیستند چگونه با هم یکی بشوند ؟ و یا موافقان استقلال وطن که برای تغییر به مردم متکی اند  با آنهایی که می گویند مردم ناتوانند و به قدرتهای خارجی متکی مالی و سیاسی و نظامی اند و از طریق ان قدرتها نه مردم خود قصد دارند  به قدرت برسند چگونه می خواهند مجموعه بدهند ؟!

یا آنها که مدافع حقوق همگان هستند با آنها که رعایت حقوق را مشروط می دانند و یا در عمل به رعایت و دفاع از حقوق دیگری اعتقاد ندارند ,چگونه با هم جمع میشوند؟! توجه کنید آنها که اعتقاد به توانایی مردم دارند ، حق مردم می دانند و در درون وطن با کمک مردم به تغییر نگاه می کنند و آنها که مردم را به ناحق ناتوان می دانند، تغییر را با هدف رسیدن به قدرت در بیرون مردم ممکن می دانند .

جامعه ما برای رسیدن به آزادیها و استقلال فردی و جمعی و امکان رشد و تحول بایستی میزانش حق باشد تا از استبداد فقیه به دمکراسی و جامعه شهروندان حقوقمند برسد . وقتی روابط بر اساس حق و ویژگیهایش ممکن بگردد خشونت به حد اقل می رسد و رشد بسوی حد اکثر ممکن می گردد .

استبداد حاکم بر وطن ما مخالف حقوق همگان عمل می کند . ویژگیهای قدرت اساس روابط او با مردم و طبیعت ایران گردیده است .

آنچه مهم است  این است که این ویزه گیهای حق را در عمل پیاده کنیم و حقوق خود را خوب بشناسیم و ایران را از استبداد پاک کنیم تا قادر باشیم  تحول در آزادی و استقلال را ممکن کنیم .