آلودگی هوای تهران، معضلی است که بیش از دو دهه از آن می‌گذرد و با وجود هشدارهای متعدد، همچنان به یکی از بحران‌های اساسی شهر تبدیل شده است. ناترازی گسترده در بخش‌های مختلف انرژی و سوءمدیریت در تصمیم‌گیری‌ها، هم‌اکنون به مرحله‌ای رسیده که دیگر امیدی به حل این مشکل در آینده‌ای نزدیک نمی‌رود.
این بحران، به شدت بر سلامت شهروندان تهرانی تاثیرگذار بوده و حتی در برخی سال‌ها موجب مرگ بیش از ۵۰ هزار نفر شده است. بر اساس گزارش‌های رسمی، هزینه‌های اقتصادی آلودگی هوا هر سال حدود ۱۵ میلیارد دلار بر دوش کشور می‌گذارد که به‌طور مستقیم بر زندگی مردم تاثیر دارد. این معضل، دیگر مختص به امروز یا دیروز نیست و به‌طور جدی وارد دهه چهارم خود شده است.
گذشت ۲۹ سال از اولین هشدار جدی
آلودگی هوای تهران از سال ۱۳۷۴ به‌طور رسمی شناخته شد. ۲۹ سال پیش، کارشناسان و متخصصان نسبت به آثار مخرب آلودگی هشدار دادند و آن را به عنوان یک «بحران ملی» مطرح کردند. اما با گذشت سال‌ها و باوجود تمامی هشدارها، بی‌تدبیری مسئولان باعث شد که هیچ اقدام جدی برای مقابله با این بحران صورت نگیرد. از همان زمان تا به امروز، مشکلات ناشی از آلودگی هوا نه تنها حل نشده، بلکه با افزایش روزافزون جمعیت، خودروها و مصرف انرژی، وضعیت بحرانی‌تر شده است.
تعطیلی‌های اجباری و هزینه‌های سنگین برای اقتصاد
یکی از پیامدهای فوری و ملموس آلودگی هوا در تهران، تعطیلی‌های مکرر مدارس، دانشگاه‌ها و ادارات دولتی است. در فصل‌های سرد سال، این تعطیلی‌ها به‌طور روزانه رخ می‌دهند و هر کدام به‌طور مستقیم هزینه‌های هنگفتی به دولت تحمیل می‌کنند. برآوردهای اقتصادی نشان می‌دهد که تعطیلی‌ها روزانه بیش از ۲۴۰۰ میلیارد تومان به اقتصاد کشور آسیب وارد می‌کنند. این هزینه‌ها در شرایطی به وجود می‌آیند که اقتصاد ایران خود با چالش‌های زیادی دست و پنجه نرم می‌کند، و این تعطیلی‌ها تنها بر مشکلات موجود می‌افزاید.
مازوت، عامل اصلی آلودگی در نیروگاه‌ها
یکی از دلایل اصلی آلودگی هوا در تهران، استفاده از مازوت در نیروگاه‌های حرارتی است. مازوت، نوعی نفت کوره است که به دلیل کیفیت پایین و داشتن مواد شیمیایی مضر، در هوای شهر تهران اثرات زیان‌آوری دارد. سال‌هاست که با کمبود گاز طبیعی در کشور، نیروگاه‌ها به استفاده از مازوت روی آورده‌اند، و این امر تنها به بدتر شدن وضعیت آلودگی هوا دامن زده است. بر اساس گزارش‌ها، استفاده از مازوت در نیروگاه‌ها در سال‌های اخیر کاهش یافته است، اما علی رم محدودیت های امسال و دستور صریح رئیس جمهور، همچنان بخش عمده‌ای از انرژی تولیدی از این سوخت آلاینده تأمین می‌شود.
سوءمدیریت در مدیریت منابع انرژی
حسین میرافضلی، مدیرعامل اسبق پتروشیمی جم در گفتگو با روزنامه اطلاعات، یکی از دلایل اصلی بحران کمبود گاز و استفاده از مازوت را سوءمدیریت و وابستگی بیش از حد کشور به گاز طبیعی می‌داند. به گفته او، ایران تقریباً تمام منابع گرمایشی خانه‌ها را از طریق گاز تامین می‌کند، در حالی که در بسیاری از کشورهای دنیا، گرمایش خانه‌ها به‌وسیله برق انجام می‌شود. این تصمیمات اشتباه و عدم برنامه‌ریزی صحیح برای مدیریت انرژی، نه تنها موجب کمبود گاز در زمستان‌ها می‌شود، بلکه در نهایت به افزایش آلودگی هوا و مشکلات دیگر در تهران می‌انجامد.
آلودگی هوا؛ نشانه‌ای از سوءمدیریت طولانی‌مدت
آلودگی هوای تهران یکی از مشکلاتی است که با وجود گذشت سه دهه، همچنان به قوت خود باقی است و نه تنها حل نشده، بلکه هر روز شرایط آن بدتر می‌شود. محمد حقانی، عضو شورای شهر تهران، در این‌باره گفته است که به دلیل عدم نظارت صحیح بر سوخت و وسیله‌های نقلیه عمومی، وضعیت آلودگی هوای تهران همچنان بحرانی است. به‌ویژه، موتورهای قدیمی که به شکل غیراستاندارد کار می‌کنند، سهم زیادی در افزایش آلودگی دارند.
تعدد دستگاه‌ها و بی‌عملی در حل بحران
یکی از عوامل اصلی تداوم بحران آلودگی هوای تهران، تعدد دستگاه‌های دولتی است که به‌طور مستقیم و غیرمستقیم مسئول مدیریت این بحران هستند. حدود ۱۴ دستگاه دولتی و ۱۹ دستگاه غیرمستقیم درگیر مسئله آلودگی هوا هستند، اما نبود هماهنگی بین آن‌ها باعث شده که هیچ اقدام مؤثری برای رفع این بحران انجام نشود. محمد حقانی پیشنهاد می‌کند که مسئولیت‌های مربوط به آلودگی هوا به‌طور مستقیم به شهرداری تهران واگذار شود تا از پراکندگی وظایف جلوگیری شود و اقدامی جدی در این زمینه انجام گیرد.
آینده‌ای تیره و تار در پیش است؟
آینده آلودگی هوای تهران در صورتی که اقدامات مؤثری انجام نشود، می‌تواند بسیار خطرناک‌تر و پیچیده‌تر شود. بحران آلودگی هوا در تهران نه تنها به دلیل افزایش استفاده از سوخت‌های آلاینده مانند مازوت در نیروگاه‌ها، بلکه به دلیل ناترازی‌های گسترده در بخش انرژی و سوءمدیریت در تخصیص منابع انرژی، شدت یافته است. این مشکلات به‌ویژه در فصول سرد سال به بحران‌هایی مانند کمبود گاز و استفاده از مازوت برای تأمین انرژی منجر می‌شود که تأثیرات منفی زیادی بر کیفیت هوا دارند.
علاوه بر این، در حال حاضر تدابیر کافی برای مدیریت آلاینده‌ها و کاهش آلودگی وجود ندارد. آلودگی ناشی از وسایل نقلیه، به‌ویژه موتورسیکلت‌های قدیمی که استانداردهای زیست‌محیطی را رعایت نمی‌کنند، و همچنین مشکلات در سیستم حمل و نقل عمومی، به مشکلات موجود دامن می‌زند. از طرفی، تعداد دستگاه‌های مسئول که هر کدام بخش‌هایی از این بحران را مدیریت می‌کنند، باعث پراکندگی وظایف و بی‌عملی در حل این مشکل شده است.
اگر اقدامات جدی برای کاهش آلودگی هوا، مانند بهبود حمل و نقل عمومی، ارتقای کیفیت سوخت و اصلاح سیاست‌های انرژی اتخاذ نشود، به‌طور بالقوه این بحران می‌تواند به یکی از تهدیدهای بزرگ سلامت عمومی تبدیل شود و عواقب اجتماعی و اقتصادی بیشتری به‌همراه داشته باشد. در نتیجه، اگر روند کنونی ادامه یابد، وضعیت آلودگی هوا می‌تواند به حدی برسد که نه تنها مشکلات بهداشتی بلکه چالش‌های اقتصادی و اجتماعی بیشتری را نیز به‌دنبال داشته باشد.
.
بازتاب