آنچه در پی می‌آید گزارش ماهانه و اجمالی از وضعیت حقوق بشر در ایران در دوره زمانی آذر ماه ۱۴۰۳ است که به همت نهاد آمار، نشر و آثار مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران تهیه شده است، این گزارش، تصویری گسترده و تکان‌دهنده از نقض حقوق بشر در ابعاد مختلف ارائه می‌دهد. از اجرای حکم اعدام تا نقض آزادی‌های فردی و اجتماعی، از خشونت نظامی و قضایی تا مشکلات کارگری و اعتراضات، همگی نشان‌دهنده چالش‌های جدی در زمینه رعایت حقوق بشر در ایران هستند. این گزارش همچنین بر میزان بالای اعدام‌ها، بازداشت‌ها، و محکومیت‌های سنگین بر اساس اتهامات مختلف تاکید دارد و نشان می‌دهد که این رویدادها در سراسر کشور گسترده‌اند.
خلاصه اجرایی
در طول آذر ماه ۱۴۰۳، شاهد گستره‌ای از نقض‌های حقوق بشر در سراسر ایران بودیم. با ارزیابی‌های دقیق و گزارش‌های دریافتی، مجموعاً صدها مورد نقض حقوق بشر شناسایی و ثبت شده است که شامل نقض حقوق زندانیان، آزادی بیان، حق تحصیل، حقوق کودک، خشونت‌های خانگی، خشونت مبتنی بر جنسیت، بهداشت و محیط زیست، حقوق کار، و خشونت نظامی و قضایی می‌شود.
یافته‌های کلیدی این گزارش عبارت‌اند از:
⚫️ اجرای حکم اعدام در مواردی که فرآیندهای عدالتی منصفانه رعایت نشده است.
⚫️ سرکوب گسترده آزادی بیان و بازداشت‌های خودسرانه.
⚫️ خودکشی‌های ناشی از فشار و ناامیدی در بین کودکان و نوجوانان.
⚫️ افزایش نگران‌کننده قتل‌های ناموسی و خشونت علیه زنان.
⚫️ تداوم نقض حقوق کار و شرایط کاری ناعادلانه.
⚫️ استفاده بی‌رویه از زور توسط نیروهای انتظامی و امنیتی
دوره گزارش‌دهی این گزارش آذر ۱۴۰۳ است و تعداد کل موارد نقض گزارش شده بیانگر یک وضعیت نگران‌کننده و فوریت برای توجه جامعه بین‌المللی و دولت ایران به این مسائل است.
مقدمه
هدف از تهیه و انتشار این گزارش، افزایش آگاهی و فراهم آوردن شواهد مستدل برای تاثیرگذاری بر سیاست‌گذاری‌ها و اقدامات ملی و بین‌المللی به منظور مقابله با نقض حقوق بشر در ایران است. مجموعه فعالان حقوق بشر بر این باور است که نظارت دقیق و مستمر بر وضعیت حقوق بشر و انتشار گزارش‌هایی از این دست، زمینه‌ساز ایجاد تغییر و پاسخگویی در برابر نقض‌های رخ داده است. از این رو، ما بر اهمیت اطلاع‌رسانی مستقل و دقیق تاکید داریم تا از طریق آگاهی‌بخشی و فشارهای بین‌المللی، شاهد بهبود وضعیت حقوق بشر در ایران باشیم.
تحلیل دقیق نقض حقوق بشر
حق حیات (اعدام)
تعریف اجمالی: حق اساسی هر فرد برای داشتن زندگی، بدون تهدید به مرگ به دست دیگران یا دولت. این حق شامل حمایت از افراد در برابر اعمالی است که می‌تواند منجر به مرگ غیرقانونی شود، از جمله قتل عمد، مرگ‌های ناشی از نادیده گرفتن معیارهای ایمنی، و اعدام‌های بدون دادرسی منصفانه است.
گزارش تخلفات: هرانا در آذر ۱۴۰۳، ۱۱۳ مورد را ثبت کرد که شامل ۱۳۲ مورد اجرای حکم، ۲۸ مورد محکومیت و ۸ مورد تایید حکم اعدام است.
نمونه‌ها:
- حکم اعدام دستکم ۹ زندانی در زندان قزلحصار کرج به اجرا درآمد. از میان این زندانیان پنج تن پیشتر با اتهام قتل و چهار تن از بابت اتهامات مرتبط با جرائم مواد مخدر به اعدام محکوم شده بودند.
- شعبه ۲۶ دادگاه انقلاب تهران شش زندانی سیاسی به نام‌های اکبر دانشور کار، سید محمد تقوی سنگ‌دهی، بابک علیپور، پویا قبادی بیستونی، وحید بنی‌عامریان و سید ابوالحسن منتظر را به اتهام بغی از طریق عضویت در گروه های مخالف نظام به اعدام محکوم کرد.
- حکم ۱۱ زندانی از جمله یک زن که پیشتر در پرونده‌هایی جداگانه از بابت اتهامات مرتبط با جرایم مواد مخدر و قتل به اعدام محکوم شده بودند، در زندان‌های زاهدان و یزد اجرا شد.
تأثیر: نقض حق حیات می‌تواند پیامدهای ویرانگری برای جامعه داشته باشد، از جمله ایجاد حس ناامنی و بی‌ثباتی. این نقض‌ها می‌توانند به فرهنگ خشونت دامن بزنند و اعتماد عمومی به دستگاه‌های حکومتی و قضایی را کاهش دهند. هنگامی که حق حیات تضمین نمی‌شود، افراد ممکن است در سایه هراس از بهره برداری از حقوق دیگر خود خودداری کنند.
آزادی اندیشه و بیان
آزادی بیان: حق ابراز آزادانه اندیشه و عقاید از طریق گفتار، نوشتار و سایر اشکال ارتباط بدون ترس از انتقام یا مجازات قانونی است.
گزارش تخلفات: هرانا در این ماه، ۷۱ مورد نقض آزادی بیان را ثبت کرد که شامل ۳۸ مورد بازداشت، صدور ۱۶۲۴ ماه حبس، ۲۴۰ ماه تبعید و ۵۵ میلیون تومان جزای نقدی برای ۳۹ شهروند، ۴ مورد اجرای حکم، ۲ مورد مجرم شناختن نشریه، ۹ مورد احضار به مراجع قضایی – امنیتی، ۶ مورد ممنوع الخروجی، ۲ مورد تفتیش منزل و محاکمه ۱۰ نفر است.
نمونه ها:
- مصطفی تاجزاده، زندانی سیاسی محبوس در زندان اوین، از بابت پرونده ای که در دوران حبس برای وی گشوده شده، توسط شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب تهران به شش سال حبس محکوم شد.
- عاطفه رنگریز، فعال حقوق زنان توسط دادگاه انقلاب دامغان به هفت سال و هفت ماه حبس تعزیری و دو سال ممنوعیت از فعالیت در فضای مجازی محکوم شد. خانم رنگریز چند روز بعد در بخش دیگری از پرونده خود توسط شعبه ۱۰۲ دادگاه کیفری دو دامغان به دو سال حبس تعزیری محکوم شد.
- محکومیت حبس محبوبه رمضانی، مادر پژمان قلی پور و رحیمه یوسف زاده، مادر نوید بهبودی، از جان‌باختگان اعتراضات آبان ۹۸، توسط شعبه ۳۶ دادگاه تجدیدنظر استان تهران عینا تایید شد. این افراد پیشتر در دادگاه انقلاب شهریار هر کدام به تحمل ۱۸ ماه و یک روز حبس محکوم شده بودند.
- محمدحسین محبی زاده، شهروند اهل شهرستان جوین، پس از حضور در شعبه اجرای احکام دادسرای این شهرستان بازداشت و جهت تحمل دوران محکومیت حبس ۴۶ ماه و ۱۷ روزه خود به زندان سبزوار منتقل شد.
- رضا خندان، همسر نسرین ستوده توسط نیروهای امنیتی بازداشت شد.
- غلامحسین کرباسچی، مدیر مسئول روزنامه هم میهن به دلیل نشر کاریکاتوری از حضرت ایوب توسط دادگاه جرائم سیاسی و مطبوعاتی مجرم شناخته شد.
تاثیر: این نقض‌ها نه تنها صدای افراد را سرکوب میکند، بلکه فضایی از ترس ایجاد کرده و مانع از بحث‌های آزاد و انتقادی می‌شود که برای یک جامعه سالم ضروری است.
زندان
حقوق زندانیان: تضمین کرامت و حقوق اساسی افراد زندانی، از جمله دسترسی به درمان مناسب و عدالت. این شامل حمایت از زندانیان در برابر شکنجه، بی‌عدالتی و شرایط نامناسب نگهداری است.
گزارش تخلفات: هرانا در این ماه، ۹۳ مورد نقض حقوق را در بخش زندانیان ثبت کرد که شامل ۲ مورد عدم تفکیک جرایم زندانی، ۳۳ مورد انتقال زندانی به انفرادی، ۳۱ مورد بی خبری از سرنوشت بازداشت شده، ۷۳ مورد بلاتکلیفی، ۳ مورد اعتصاب غذای زندانی، ۴ مورد عدم دسترسی به وکیل، ۲۷ مورد عدم رسیدگی پزشکی، ۱۹ مورد اعمال فشار، ۶ مورد ممنوعیت ملاقات، ۳ مورد محرومیت از حق تماس زندانی و ۵ مورد مرخصی استعلاجی است.
نمونه ها:
- عباس واحدیان شاهرودی، نویسنده و فعال مدنی محبوس در زندان وکیل آباد مشهد، علیرغم شرایط نامناسب جسمی ناشی از بیماری های ریوی، قلبی و عفونت لثه، کماکان از رسیدگی تخصصی پزشکی و اعزام به مراکز درمانی خارج از زندان محروم مانده است. همچنین با وجود تایید پزشکی قانونی، درخواست وی مبنی بر عدم توانایی در تحمل حبس، توسط مقامات قضایی رد شده است.
- راحله راحمی پور، فعال مدنی ۷۲ ساله محبوس در زندان اوین، علیرغم ابتلا به بیماری‌های متعدد از جمله تومور مغزی و تالاسمی مینور، همچنان از رسیدگی تخصصی پزشکی و اعزام به مراکز درمانی محروم مانده است. وی به دلیل وخامت حال به بهداری زندان منتقل و پس از مدت کوتاهی به بند بازگردانده شد.
- وریشه مرادی، زندانی سیاسی محکوم به اعدام که در بند زنان زندان اوین نگهداری می‌شود، با مشکلات جسمانی از جمله خونریزی روده روبرو است. علیرغم نیاز به رسیدگی تخصصی پزشکی، وی از اعزام به مراکز درمانی محروم مانده است.
- زینب جلالیان، زندانی سیاسی که دوران محکومیت خود را بدون رعایت اصل تفکیک جرائم در زندان یزد سپری میکند، علیرغم شرایط نامناسب جسمی ناشی از بیماری های چشمی، کلیوی و گوارشی، کماکان از رسیدگی مکفی و مداوم پزشکی محروم مانده است. همچنین وی حدود سه ماه است که از ملاقات با خانواده خود محروم مانده است.
تأثیر: نقض حقوق زندانیان می‌تواند به تضعیف حاکمیت قانون و اعتماد به نهادهای عدالت منجر شود. این نقض‌ها می‌توانند بر سلامت و بهبود زندانیان تأثیر منفی گذارده و چشم‌انداز بازگشت موفقیت‌آمیز آنها به جامعه را کاهش دهند.
اقلیت های ملی
حقوق اتنیک ها: حفاظت از اقلیت‌های قومی یا اتنیک ها در برابر تبعیض و ارتقاء حقوق برابر برای آنها. این شامل حفظ فرهنگ، زبان و هویت آنها است.
گزارش تخلفات: هرانا در این ماه، ۷ مورد نقض را در بخش اقلیت های ملی ثبت کرد که شامل ۲ مورد بازداشت، ۱ مورد بازجویی و ۲ مورد اجرای حکم حبس میباشد.
نمونه ها:
- صیاد محمدیان، فعال ترک (آذربایجانی) توسط نیروهای امنیتی در منزل شخصی خود در کرج بازداشت و جهت تحمل شش ماه حبس خود به زندان کچویی کرج منتقل شد.
- بهزاد خدابنده لو، فعال ترک (آذربایجانی)، جهت اجرای حکم جزای نقدی به شعبه دوم اجرای احکام کیفری دادسرای عمومی وانقلاب شهرستان میاندوآب احضار شد. این حکم با مراجعه وی به شعبه مذکور به اجرا درآمد.
تأثیر: چنین نقض‌هایی می‌تواند منجر به از دست دادن زمین، استحاله فرهنگی، به حاشیه رانده شدن، فقر و درگیری شود و بافت اجتماعی و هویت جوامع بومی را از بین ببرد.
آزادی مذهب
حقوق اقلیت‌های مذهبی: تأمین آزادی مذهبی و حمایت از افراد برای پیروی از اعتقادات مذهبی خود بدون ترس از تبعیض یا آزار.
گزارش تخلفات: هرانا در این ماه، ۶ مورد نقض را در این بخش ثبت کرد که شامل ۱ مورد بازداشت، ۱ مورد احضار به مراجع قضایی، ۱۸۰ ماه حبس برای ۲ نفر، ۱ مورد بازجویی و ۳ مورد تفتیش منزل است.
نمونه ها:
- انیسا فنائیان، شهروند بهائی، توسط دادگاه تجدیدنظر استان سمنان به هشت سال حبس محکوم شد. وی پیشتر در مرحله بدوی به ۱۶ سال حبس و دیگر مجازات ها محکوم شده بود.
- بهراد آذرگان، موزیسین بهائی ساکن تهران، توسط شعبه ۳۶ دادگاه تجدیدنظر این استان به هفت سال حبس محکوم شد. وی پیشتر در مرحله بدوی به ۱۱ سال حبس، ضبط اموال توقیفی و دو سال ممنوعیت فعالیت در فضای مجازی و خروج از کشور محکوم شده بود.
- خالد شه بخش، یکی از اعضای مسجد مکی زاهدان، به اداره اطلاعات این شهر احضار شد و مورد بازجویی قرار گرفت.
تأثیر: نقض آزادی مذهبی می‌تواند منجر به شکاف اجتماعی، درگیری و به حاشیه‌نشینی جوامع مذهبی شود. این امر اصول تنوع و مدارا را در جامعه تضعیف میکند.
حق تحصیل
حق تحصیل: دسترسی برابر و فراگیر به آموزش با کیفیت برای همه افراد، بدون تبعیض. این حق همچنین شامل دسترسی به آموزش ابتدایی رایگان و اجباری است.
گزارش تخلفات: هرانا در این ماه، ۱۵ مورد نقض را در این بخش ثبت کرد که ۱ مورد اخراج از دانشگاه، ۶ مورد تجمع و ۵۴ مورد مسمومیت دانشجو را شامل می شود.
نمونه ها:
- لیلا حسین زاده، فعال دانشجویی و دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه تهران، از محرومیت تحصیلی و مسدود شدن دسترسی به مدارک تحصیلی خود خبر داد. خانم حسین زاده پنج سال پس از فارغ‌التحصیلی از مقطع کارشناسی، به‌طور رسمی از این دوره نیز اخراج شده است.
- در پی سرو غذای مسموم در خوابگاه دانشکده علوم پزشکی شوشتر، ۴۰ دانشجو دچار مسمومیت شده و به مراکز درمانی منتقل شدند.
- سازمان اورژانس استان تهران از مسمومیت ۱۴ دانشجو بر اثر استنشاق گاز منواکسیدکربن، در یکی از خوابگاه های دخترانه تهران خبر داد. این حادثه در کوی خواهران دانشگاه شهید بهشتی روی داد و دانشجویان مذکور برای درمان به مراکز درمانی منتقل شدند.
- جمعی از دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی در تهران در اعتراض به حادثه نشت گاز خوابگاه دختران و وضعیت نامناسب رفاهی و مدیریتی در محوطه این دانشگاه دست به تجمع زدند.
تأثیر: محرومیت از آموزش می‌تواند بر رشد اقتصادی و اجتماعی جامعه تأثیر منفی گذارد، فقر را تشدید کند و مانع از رسیدن افراد به پتانسیل کامل خود شود. آموزش نقش کلیدی در توسعه شهروندان آگاه و مسئول دارد.
حقوق کودک
حق سلامت و امنیت کودکان: اطمینان از حمایت و حفاظت کودکان از هرگونه آزار، بهره‌کشی و خطرات بهداشتی.
گزارش تخلفات: هرانا در این ماه، ۱۱۲ مورد نقض را در بخش حقوق کودک ثبت کرد که شامل ۱ مورد تجاوز و آزار جنسی، ۲ مورد قتل کودک، ۱ مورد مرگ و ۱۶ مورد مصدومیت کودکان در پی سهل انگاری مسئولان و ۱۱ مورد خودکشی است.
نمونه ها:
- تیراندازی بی ضابطه نیروهای نظامی در شهرستان نیکشهر به کشته شدن یک نوجوان ۱۶ ساله منجر شد.
- یک دختر ۱۵ ساله در مشهد مورد تجاوز قرار گرفت. این اقدام در ازای دریافت مواد مخدر برای پدر این نوجوان، توسط یک فروشنده صورت گرفته است.
- یک کودک پنج ماهه از روستای مگاه جاسک، به دلیل نبود امکانات درمانی و جاده‌ای مناسب، پیش از رسیدن به بیمارستان فوت کرد.
- روز گذشته، یک دختر ۱۷ ساله در تهران اقدام به خودکشی کرد و جان خود را از دست داد.
- یک وکیل دادگستری در تهران با شلیک به همسر و کودک هفت ساله اش، آنها را به قتل رساند و سپس خودکشی کرد.
- برخلاف تعهدات بین المللی ایران تحت عنوان الحاق به پیمان نامه حقوق کودک و بخش عدم به کارگیری کودکان در امور نظامی، دستکم سه هزار و ۱۴۵ دانش‌آموز از استان های همدان، مرکزی، سیستان و بلوچستان و خراسان شمالی به اردوهای موسوم به “راهیان نور” در مناطق عملیاتی جنوب کشور اعزام شدند.
قتل های ناموسی
قتل‌های ناموسی: حفاظت از افراد، به ویژه زنان و دختران، در برابر خشونت و قتل به بهانه‌های ناموسی و حفظ حیثیت خانوادگی.
گزارش تخلفات: هرانا در این ماه ۲ مورد قتل ناموسی که شامل قتل ۲ مرد می‌شود را ثبت کرد.
نمونه ها:
- یک پسر جوان در تهران به دلایل ناموسی توسط چهار مرد به قتل رسید. در این ماجرا چهار مرد، نامزد این پسر جوان را مورد آزار کلامی قرار دادند که موجب درگیری و مرگ او شد.
- یک مرد در تهران با انگیزه ناموسی به وسیله سلاح گرم به قتل رسید.
تأثیر: قتل‌های ناموسی نه تنها جان افراد را می‌گیرند بلکه نشان‌دهنده عمیق‌ترین سطوح تبعیض جنسیتی هستند، ترس و محدودیت‌های شدیدی بر زنان و دختران تحمیل می‌کنند و به نقض فراگیر حقوق بشر منجر می‌شوند.
خشونت خانگی
خشونت‌های خانگی: پیشگیری از خشونت در خانه و محافظت از قربانیان آن. شامل حمایت قانونی و اجتماعی برای زنان، کودکان و سایر اعضای آسیب‌پذیر خانواده است.
گزارش تخلفات: هرانا در این ماه ۳ مورد قتل زنان ناشی از خشونت خانگی را ثبت کرد.
نمونه ها:
- مردی در میاندوآب همسر و خواهر همسرش را به قتل رساند و پس از ساعاتی بازداشت شد. دادستان عمومی و انقلاب میاندوآب علت این اقدام را اختلاف خانوادگی عنوان کرد.
- یک زن ۴۶ ساله در ایلام با ضربات چاقو توسط همسرش به قتل رسید. متهم پس از معرفی خود به پلیس، اختلافات خانوادگی را انگیزه قتل اعلام کرد.
- معاون فرهنگی اجتماعی فرماندهی انتظامی مازندران اعلام کرد که پس از انتشار تصاویری از خشونت فیزیکی و بریدن گوش یک زن جوان در فضای مجازی، پلیس مردی را که با این زن نسبت خانوادگی داشت، در شهرستان بهشهر دستگیر کرده است.
تأثیر: خشونت خانگی می‌تواند پایه‌های اساسی خانواده و جامعه را تضعیف کند، باعث آسیب‌های جسمی و روانی بلندمدت بر قربانیان شود و الگوهای خشونت‌آمیز را برای نسل‌های آینده تکرار کند.
زنان
خشونت مبتنی بر جنسیت: خشونت علیه فرد به دلیل جنسیت او یا خشونت که عمدتاً بر افراد با جنسیت خاص تأثیر می‌گذارد.
گزارش تخلفات: علاوه بر نقض های سیستماتیک ناشی از وجود قوانین تبعیض آمیز، هرانا در این ماه، ۹ مورد نقض را در این بخش ثبت کرد که شامل ۲ مورد بازداشت زنان معترض، ۳ مورد بدحجابی، ۱ مورد تجاوز و آزار جنسی و ۱ مورد اجرای حکم شلاق است.
نمونه ها:
- روشنک مولایی علیشاه، زنی که چندی پیش مورد تعرض خیابانی قرار گرفت اما به دلیل عدم رعایت حجاب بازداشت شده بود، روز شنبه ۳ آذرماه، پس از اجرای حکم ۱۴ ضربه شلاق، از زندان قرچک ورامین آزاد شد.
- پرستو احمدی، خواننده زن، به همراه گروهی از نوازندگان، کنسرتی نمادین و بدون تماشاگر برگزار کرد که به‌صورت زنده از صفحه یوتیوب او پخش شد. انتشار این ویدیو واکنش قوه قضاییه را به دنبال داشت. این نهاد از تشکیل پرونده قضایی علیه پرستو احمدی و عوامل تولید این کنسرت به دلیل آنچه “خوانندگی زن بدون رعایت موازین قانونی و شرعی” عنوان شده، خبر داد. مدتی بعد، پرستو احمدی و دو تن از نوازندگان این کنسرت بازداشت و پس از ساعاتی آزاد شدند.
تأثیر: این نقض می‌تواند منجر به آزار و اذیت فیزیکی، جنسی، روانی یا رنج، از جمله تهدید، اجبار و محرومیت خودسرانه از آزادی، چه در ملاء عام و چه در زندگی خصوصی شود. این امر نابرابری جنسیتی را تداوم می‌بخشد، مانع توسعه می‌شود و می‌تواند منجر به آسیب‌های جسمی و روانی بلندمدت شود.
بهداشت و محیط زیست
بهداشت و محیط زیست: در معرض قرار دادن ناعادلانه جوامع در برابر خطرات زیست‌محیطی و انکار حق دسترسی به منابع طبیعی، اغلب بر اساس نژاد یا وضعیت اجتماعی و اقتصادی.
گزارش تخلفات: هرانا در این ماه، ۱۴۲ مورد نقض را در بخش بهداشت و محیط زیست ثبت کرد که شامل ۱ مورد بازداشت، ۳ مورد بهره‌برداری نادرست، ۲ مورد عدم حفاظت از منابع طبیعی، ۲۳ مورد مرگ حیوانات، ۱۳۴ مورد آلودگی محیط زیستی، ۶ مورد تجمع و ۲ مورد مجروح شدن محیط بان است.
نمونه ها:
- رئیس سازمان اورژانس استان تهران اعلام کرد که طی یک هفته، چهار هزار نفر در تهران به دلیل آلودگی هوا به اورژانس مراجعه کرده‌اند.
- دیرکل حفاظت محیط زیست فارس از زخمی شدن یک محیط بان در حین عملیات تعقیب قاچاقچیان چوب در منطقه حفاظت شده ارژن ـ پریشان خبر داد.
- تعدادی از شهروندان ساکن اراک در اعتراض به استفاده از سوخت مازوت در نیروگاه شازند به عنوان یکی از عوامل اصلی آلودگی هوای شهر اراک، در این شهر دست به تجمع اعتراضی زدند.
- جمعی از دانشجویان و فعالان محیط زیست استان کهگیلویه و بویراحمد در اعتراض به ساخت سد ماندگان در دنای شمالی و پیامدهای زیست‌محیطی آن، در مقابل ساختمان استانداری این استان در شهر یاسوج تجمع کردند.
تاثیر: بی‌عدالتی زیست‌محیطی می‌تواند منجر به مشکلات بهداشتی، نابرابری‌های اقتصادی و ناآرامی‌های اجتماعی شود. این امر به طور نامتناسبی جوامع به حاشیه رانده شده را تحت تاثیر قرار می‌دهد، نابرابری‌ها را تشدید میکند و آنها را از حق داشتن محیط زیستی سالم و ایمن محروم میکند.
حقوق کار
حقوق کار: نقض حقوق کارگران، از جمله شرایط کاری ناایمن، دستمزد ناعادلانه، ساعات کاری غیرمنطقی و انکار حق سازماندهی و چانه‌زنی جمعی.
گزارش تخلفات: هرانا در این ماه، ۲۲۴ مورد نقض را در بخش کارگران و اصناف ثبت کرد که شامل ۴۱ مورد مرگ به دلیل نبود ایمنی در محیط کار و ۱۰۳ مورد مصدومیت کارگر، ۱۳۵مورد تجمع، ۳ مورد بازداشت، ۱ مورد ممنوع الخروجی، ۴ مورد اخراج و تعدیل، ۱ مورد پلمب اماکن، ۱ مورد ابطال مجوز، ۱ مورد ضرب و شتم، صدور ۶۲ ماه حبس و ۲۶ میلیون تومان جریمه برای ۸ نفر و ۶۰ ماه تبعید برای یک نفر، ۱۰ مورد اعتصاب، ۲ مورد تعطیلی کارخانه، ۴۰۷ مورد بلاتکلیفی، ۹۴ ماه معوقات مزدی برای ۱۴۷۰۶ نفر و همچنین شامل ۳۸ ماه حق بیمه معوقه برای ۶۵۰ نفر است.
نمونه ها:
- محمد حسن پوره، فعال صنفی معلمان توسط شعبه ۲۶ دادگاه انقلاب تهران مجموعا به چهار سال و سه ماه حبس محکوم شد.
- شماری از پرستاران و کادر درمان بیمارستان “رازی” اهواز در اعتراض به عدم تحقق مطالباتشان دست به اعتصاب زده و در محوطه این بیمارستان تجمع کردند.
- مهدی جهانگیری، یکی از کارگران شاغل در شهرک صنعتی گلگون در تهران، در جریان تجمع اعتراضی کارگران این شهرک صنعتی، بازداشت شد.
- حمید عزیزی، معلم مدارس روستایی کامیاران پس از احضار به حراست اداره آموزش و پرورش این شهرستان، بازداشت و به مکانی نامعلوم منتقل شد.
- حکم اخراج فریبا (رقیه) انامی، معلم و فعال صنفی اهل بندر انزلی، توسط هیأت تجدیدنظر وزارت آموزش و پرورش عینا تایید شد.
- در سایه فقدان ایمنی محیط و شرایط نامناسب کار، یک کارگر مقنی در پاکدشت دچار مصدومیت شد و هشت کارگر زن در اصفهان دچار گازگرفتگی و مسمومیت شدند. همچنین یک کارگر در شیراز که پیشتر حین انجام کار مصدوم شده بود، جان خود را از دست داد.
تاثیر: نقض حقوق کار می‌تواند منجر به استثمار، فقر و نابرابری شود. این امر سلامت، عزت نفس و توانایی کارگران برای حمایت از خود و خانواده‌شان را تضعیف میکند.
خشونت نظامی و امنیت شهروندان
استفاده بیش از حد پلیس یا مرزبانی از زور و سلاح: اطمینان از اینکه نیروهای اجرایی قانون در استفاده از زور متناسب و مسئولانه عمل کنند، به منظور حفاظت از حقوق شهروندان.
گزارش تخلفات: هرانا در این ماه، ۱۲ گزارش از نقض را در این بخش ثبت کرد که شامل ۳ مورد مرگ کولبر، ۲ مورد مجروحیت کولبر، ۱ مورد مرگ سوختبر، ۵ مورد قتل شهروندان، ۱ مورد زخمی شدن شهروندان بر اثر تیراندازی نیروهای امنیتی میباشد. همچنین یک نفر به ۷۴ ضربه شلاق محکوم شد.
نمونه ها:
- کولبری که پیشتر در پی تیراندازی نیروهای نظامی در مناطق مرزی نوسود مصدوم شده بود، بر اثر شدت جراحات وارده در بیمارستان جان باخت.
- تیراندازی بی ضابطه نیروهای نظامی در خرم آباد، به کشته شدن یک شهروند انجامید.
- مردی در مشهد که متهم است یک زن جوان را به قتل رسانده، در پی گذشت اولیای دم توسط دادگاه کیفری از جنبه عمومی جرم به تحمل ۷۴ ضربه شلاق و دیگر مجازات ها محکوم شد.
تأثیر: استفاده بی‌رویه از زور توسط پلیس یا مرزبانی می‌تواند به نقض گسترده حقوق بشر منجر شود، اعتماد عمومی به نهادهای اجرایی قانون را کاهش دهد و منجر به نارضایتی و ناآرامی‌های اجتماعی شود. این عملکردها ضرورت بازبینی در رویه‌ها و آموزش‌های نیروهای اجرایی را نشان می‌دهد.
واکنش های دولتی و نهادی
در پاسخ به افزایش نقض حقوق بشر گزارش‌شده در آذرماه ۱۴۰۳، موضع رسمی و اقدامات دولت ایران و نهادهای آن متفاوت بوده است، هرچند عمدتاً در رسیدگی به ریشه‌های مشکلات یا تضمین پاسخگویی ناکافی بوده‌اند.
فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت بر لزوم بازنگری در سیاست‌های فیلترینگ تاکید کرد و اذعان داشت: «۸۵% مردم از فیلترشکن استفاده می‌کنند و گردش مالی فروش فیلترشکن‌ها به ۲۰ هزار میلیارد تومان رسیده است.»
وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی گفت: “ایران سالی حدود ۵۰ هزار نفر را به دلیل آلودگی هوا از دست می‌دهد که این هزینه انسانی آلودگی هوا است. “محمدرضا ظفرقندی افزود: “هزینه مالی آلودگی هوا حداقل ۱۲ میلیارد دلار است و برخی محاسبات آن را تا ۲۰ میلیارد دلار تخمین زده‌اند.”
ده ها جامعه شناس ایرانی با انتشار بیانیه ای قانون جدید “حجاب و عفاف” را عامل “تبعیض و مزاحمت نسبت به خانواده‌های ایرانی” عنوان کردند و خواهان ابطال و لغو این قانون شدند. در این بیانیه که به امضای ۹۸ تن رسیده است، از قانون «حمایت از خانواده با ترویج عفاف و حجاب» به عنوان “شبه قانون” یاد شده و آمده است که “این مصوبه به طور آشکار، بیانگر مداخله حکومت و دولت در زیست فردی و حقوق شهروندی ایرانیان بوده و حقوق انسانی آنان به‌ویژه زنان را دچار محدودیت، ناامنی و تبعیض می‌سازد.”
واکنش های بین المللی
مجمع عمومی سازمان ملل قطعنامه‌ای که نقض حقوق بشر در ایران را محکوم میکند را با ۸۰ رای موافق، ۲۷ رای مخالف و ۶۸ رای ممتنع به تصویب رساند.
کارشناسان سازمان ملل در بیانیه‌ای قانون جدید «عفاف و حجاب» در ایران را نقض جدی حقوق زنان و ابزاری برای تشدید کنترل بر بدن آنان توصیف کردند. این کارشناسان هشدار دادند که اجرای این قانون، به سرکوب بیشتر آزادی‌های زنان و دختران منجر شده و خواستار لغو فوری آن شدند؛ آنها از دولت ایران خواستند که به تعهدات بین‌المللی خود در قبال حقوق بشر پایبند باشد و از نقض سیستماتیک حقوق شهروندان دست بردارد.
وزارت خارجه آمریکا، روز گذشته طی بیانیه ای اعلام کرد که زندان قزلحصار کرج را به دلیل نقض حقوق بشر تحریم کرده است. آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا در این بیانیه گفته که این زندان محل نقض فاحش حقوق بشر، یعنی رفتار و مجازات ظالمانه، غیرانسانی و تحقیرآمیز با افرادی در ایران بوده است که به دنبال استفاده از حق آزادی بیان خود بودند. این اعمال شامل ضرب و شتم شدید زندانیان سیاسی بوده که در اعتراض به افزایش شمار اعدام ها در این زندان دست به اعتصاب غذای مسالمت آمیز زده بودند.
سازمان عفو بین‌الملل با انتقاد از تصویب قانون «عفاف و حجاب» در ایران، آن را ابزاری برای تشدید سرکوب زنان و دختران توصیف کرد و خواستار اقدام جامعه جهانی برای لغو این قانون و حذف حجاب اجباری شد.
انجمن قلم آمریکا بازداشت رضا خندان، همسر نسرین ستوده را محکوم کرد و خواهان آزادی فوری وی شد. این انجمن ادبی بازداشت آقای خندان را “اقدامی تلافی جویانه علیه خانواده ستوده در بحبوحه سرکوب حقوق زنان در ایران” عنوان کرد.
نتیجه گیری
گزارش ماهانه مرکز آمار مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران در آذرماه ۱۴۰۳، چشم‌اندازی نگران‌کننده از وضعیت حقوق بشر در ایران را ارائه داده است. شاهد نقض گسترده حقوق از جمله اجرای حکم اعدام بدون رعایت دادرسی منصفانه، سرکوب آزادی بیان، بازداشت‌های خودسرانه، نقض حق تحصیل، خودکشی کودکان و نوجوانان، خشونت‌های خانگی و ناموسی علیه زنان، نقض حقوق کارگران و استفاده بی‌رویه از زور توسط نیروهای امنیتی بوده‌ایم. این گزارش بر اساس شواهد موثق و گزارش‌های دقیق، تصویری واضح از الگوهای نقض حقوق بشر و تأثیر عمیق آن بر جامعه ایران را به نمایش می‌گذارد.
نتایج به‌دست آمده بر ضرورت اقدامات فوری و مؤثر بین‌المللی و داخلی برای رسیدگی به این نقض‌ها و حمایت از قربانیان تأکید می‌کنند. از جمله یافته‌های کلیدی، افزایش موارد خشونت نظامی و قضایی، به‌ویژه علیه زنان و اقلیت‌ها، نگرانی‌های عمیقی را در مورد تعهد ایران به رعایت حقوق بشر بین‌المللی ایجاد میکند. این گزارش بر اهمیت ایجاد تغییر از طریق مکانیزم‌های نظارتی مستقل، افزایش آگاهی عمومی، و فشارهای بین‌المللی به منظور ارتقاء حقوق بشر و حاکمیت قانون در ایران تأکید دارد.
در نهایت، این گزارش ماهانه نه تنها به عنوان یک اسناد تاریخی از وضعیت حقوق بشر در ایران عمل میکند بلکه به عنوان یک فراخوان عملی برای همه ذینفعان به منظور اتخاذ اقدامات فوری و مسئولانه در جهت بهبود وضعیت حقوق بشر در ایران محسوب می‌شود.
منبع: خبرگزاری هرانا