دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، روز سه‌شنبه پیش از دیدار با نخست وزیر اسرائیل دستوری را برای «فشار حداکثری» بر ایران امضا کرد که هدف آن جلوگیری از دستیابی این کشور به سلاح اتمی و اعمال فشار اقتصادی بر آن از طریق تحریم‌ها و کاهش صادرات نفت است.
رئیس جمهور آمریکا گفت که مایل است با همتای ایرانی خود دیدار کند تا ایران را به انصراف از آنچه تلاش برای دستیابی به سلاح اتمی می‌داند قانع کند
او همچنین گفت که ایران بیش از حد به داشتن سلاح هسته‌ای نزدیک است و ایالات متحده حق دارد فروش نفت ایران به سایر کشورها را مسدود کند.
او در گفتگو با رسانه‌ها گفت: «این دستوری است که در مورد آن دودل هستم. همه می‌خواهند که آن را امضا کنم. این کار را می‌کنم. خیلی به ایران سخت می‌گیرد. همان چیزی است که قبلا داشتیم.»
او اضافه کرد: «… امیدوارم که مجبور نشویم خیلی از آن استفاده کنیم. باید ببینیم که آیا می‌توانیم ترتیباتی دهیم یا نه یا با ایران معامله کنیم، و اینطوری همه می‌توانیم با هم بسازیم. شاید ممکن باشد، و شاید هم نباشد. پس آن را امضا می‌کنم، و از این کار خوشحال نیستم، اما واقعا چاره زیادی ندارم، چون باید قوی و محکم باشیم، و امیدوارم که اصلا مجبور نشویم تا حد زیادی از آن استفاده کنیم.»
مقام‌های ایرانی در روزهای گذشته گفته‌اند که هنوز پیامی از آمریکا برای مذاکره دریافت نکرده‌اند. عباس عراقچی وزیر خارجه جمهوری اسلامی روز ۱۰ بهمن گفت که «ملاک ما بی‌اعتمادی گذشته است» که «با عبارات زیبا به این آسانی برطرف نمی‌شود.»
مسعود پزشکیان رئیس جمهور ایران پیشتر در مصاحبه‌ای اختصاصی با شبکه آمریکایی ان‌بی‌سی گفت که تهران آمادگی «اصولی» برای مذاکره با آمریکا دارد.
بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، در این روز در کاخ سفید با دونالد ترامپ دیدار کرد. او اولین رهبر یک کشور خارجی است که پس از شروع رسمی دوره ریاست جمهوری، مهمان آقای ترامپ است.
نتانیاهو پیش از عزیمت به واشنگتن گفته بود که مقابله با ایران از محورهای اساسی مذاکره او با آقای ترامپ خواهد بود.
گفته می‌شود که گفتگو درباره آتش‌بس کامل در غزه هم از موضوعات مهم گفتگوهای این دو رهبر بوده است.
برنامه «فشار حداکثری» حاوی چه جزئیاتی است
این دستور تحت عنوان «یادداشت ریاست جمهوری در زمینه امنیت ملی» ایران را مسئول حمله ۷ اکتبر حماس و ادامه حملات حوثی‌ها به ناوهای آمریکایی یا متحدان آن، و خطوط کشتیرانی می‌شناسد. ایران دخالت در حمله ۷ اکتبر را رد کرده و می‌گوید حوثی‌ها مستقل عمل می‌کنند.
یادداشت ریاست جمهوری درباره ایران همچنین می‌گوید که این کشور مسئول «نقض ناگوار حقوق بشر» و بازداشت «خودسرانه» شهروندان خارجی به اتهامات «ساختگی» است و می‌افزاید که «آمریکا در کنار زنان ایرانی که با آزار روزانه رژیم روبرو هستند می‌ایستد.»
این دستور می‌گوید که برنامه اتمی ایران «خطر وجودی برای ایالات متحده و کل جهان متمدن است و هرگز نمی‌توان به چنین رژیمی اجازه داد به سلاح اتمی دست پیدا کند.»
در این یادداشت آمده است: «رفتار ایران منافع ملی آمریکا را تهدید می‌کند. بنابراین در جهت منافع ملی آمریکاست که فشار حداکثری بر رژیم ایران را به منظور پایان دادن به تهدید اتمی آن، مهار برنامه موشک‌های بالستیک آن و پایان دادن به حمایت از گروه‌های تروریستی اعمال کند.»
این دستور علاوه بر برنامه هسته‌ای، خواستار منع دسترسی حکومت ایران به موشک‌های بالستیک میان قاره‌ای و «خنثی کردن شبکه و کارزار تعرض منطقه‌ای ایران» می‌شود.
یکی از اهداف این دستور اجرای شدید و مداوم تحریم‌ها «برای به صفر رساندن صادرات نفت ایران از جمله صادرات نفت خام ایران به جمهوری خلق چین است.»
منزوی کردن ایران از نظر دیپلماتیک از دیگر اهدافی است که این دستور تصریح می‌کند.
این دستور همچنین خواستار همکاری با متحدان کلیدی آمریکا برای کامل کردن تحریم‌های مربوط به مکانیسم ماشه می‌شود.
رهبران آمریکا و اسرائیل بعد از دیدار خود با خبرنگاران صحبت کردند که در جریان آن دونالد ترامپ به یک گزارشگر که درباره «ضعیف شدن» ایران پرسید اعتراض کرد.
در پی سقوط حکومت بشار اسد در سوریه ایران متحد مهم خود در منطقه را از دست داده است. حزب‌الله لبنان هم که متحد مهم این کشور است ضربات شدیدی از اسرائیل خورده است.
ترامپ درباره ایران گفت «آنها ضعیف نیستند، خیلی قوی هستند» و اضافه کرد که این کشور وقتی او در پایان دوره اول ریاست جمهوری قدرت را ترک کرد در وضعیت بدی بود.
او اضافه کرد: «آنها با سرعت زیاد خیلی قوی شدند. حجم عظیمی نفت به چین و دیگران فروختند» و ایران را «خیلی ثروتمند» توصیف کرد.
او گفت مهمترین مساله برای ایالات متحده این است که ایران «نمی‌تواند سلاح اتمی داشته باشد.»
جابجایی فلسطینی‌ها از غزه؟
رئیس جمهور آمریکا همزمان سندی را برای خروج آمریکا از شورای حقوق بشر سازمان ملل و ادامه توقف تامین بودجه آژانس کمک به فلسطینینان سازمان ملل، انروا، امضا کرد.
او در گفتگو با خبرنگاران گفت که فلسطینی‌ها باید جابجا شوند.
او گفت: «فکر می‌کنم آنها باید یک تکه خاک خوب، تازه و زیبا داشته باشند و از برخی درخواست خواهیم کرد که پول ساخت آن را فراهم کنند و آن را زیبا کنند و قابل سکونت و لذت‌بخش کنند. فکر می‌کنم این خیلی بهتر از برگشتن به غزه است که تجربه دهه‌ها و دهه‌ها مرگ را پشت سر گذاشته است.»
او گفت که این «قطعات سرزمین» می‌تواند در مصر یا اردن باشد. یک خبرنگار از او پرسید که آیا این به معنی جابجایی اجباری مردم از غزه نیست. ترامپ مدعی شد که اگر اهالی غزه فرصتی برای ترک آنجا داشتند «با اشتیاق» چنین می‌کردند.
او گفت: «آنها آنجا هستند چون چاره دیگری ندارند. چه دارند؟ درحال حاضر یک تل بزرگ آوار است. تصاویر آن را دیده‌اید؟».
کشورهای خاورمیانه مکررا پیشنهادها برای انتقال مردم غزه را رد کرده‌اند و هشدار داده‌اند که این کار ثبات منطقه را تهدید خواهد کرد.
مقام‌های ارشد دولت ترامپ پیشتر در گفتگو با خبرنگاران این ادعاها که ترامپ می‌خواهد مردم غزه را به زور از آنجا براند رد کردند. آنها گفتند که در عوض ترامپ می‌خواهد غزه را «قابل سکونت» کند و افزودند که بازسازی نوار غزه ۱۰ تا ۱۵ سال وقت می‌برد.
دونالد ترامپ و بنیامین نتانیاهو ساعتی بعد از دیدار در کاخ سفید و پاسخ دادن به سوالات خبرنگاران بار دیگر در یک کنفرانس خبری شرکت کردند.
ترامپ در این کنفرانس درباره تحریم‌های ایران گفت که او از اعمال آنها در گذشته «نفرت داشته» و می‌خواهد که «این کشور موفق باشد.»
او گفت خیلی علاقه دارد که با مردم «زیبای» ایران «به یک توافق عالی برسد» و اضافه کرد که او دوستان ایرانی-آمریکایی زیادی دارد.
او گفت می‌خواهد از یک «وضعیت فاجعه‌بار» پرهیز کند – اما یک چیز اصل است: آنها «نمی‌توانند سلاح اتمی داشته باشند.»
ترامپ گفت «مایه تاسف خواهد بود» اگر تهران فکر کند که می‌تواند به چنین سلاح هایی دست پیدا کند.
او همچنین بدون ارائه شواهد گفت تنها دلیلی که فلسطینی‌ها می‌خواهند به غزه برگردند این است که چاره دیگری ندارند.
رئیس جمهور آمریکا گفت که نوار غزه «برای دهه‌های طولانی نماد مرگ و ویرانی بوده است.»
او غزه را یک ناحیه «بدبیار» توصیف کرد و این ادعا را تکرار کرد که جمعیت ۱/۸ میلیون نفری آن می‌خواهد از آنجا برود و در سایر کشورها زندگی کند. او گفت که مردم غزه «زندگی پرمکافاتی داشته‌اند» و باید از آنجا بروند.
او گفت که هزینه این جابجایی را باید کشورهای ثروتمندتر منطقه بپردازند تا فلسطینی‌ها «در آسایش و صلح زندگی کنند.»
او پیشتر در کاخ سفید به خبرنگاران گفت که فلسطینی‌ها باید جابجا شوند و اشاره کرد که این جابجایی می‌تواند به مصر یا اردن باشد.
رئیس جمهور آمریکا گفت که آمریکا می‌تواند کنترل نوار غزه را به دست گیرد و «کاری واقعی با آن بکند» و اشاره کرد که این شامل جمع کردن بمب‌های عمل نکرده، بازسازی غزه و به جریان انداختن اقتصاد آن است.
او در پاسخ به این سوال که بعد از آبادی چه کسی در نوار غزه زندگی خواهد کرد ترامپ گفت «مردم جهان.»
او گفت که نمی‌توان به وضعیت سابق بازگشت چون در آن صورت تاریخ تکرار خواهد شد.
دونالد ترامپ گفت که در دوران اول ریاست جمهوری‌اش در همکاری با نتانیاهو «پیروزی‌های بزرگی» داشت و «صلح و ثبات» را به خاورمیانه آورد، داعش را شکست داد و به توافق اتمی ایران پایان داد.
او همچنین به انتقال سفارت آمریکا به بیت المقدس، امضای پیمان ابراهیم که در نتیجه آن برخی کشورهای عربی اسرائیل را به رسمیت شناختند، اشاره کرد.
بنیامین نتانیاهو هم موفقیت‌های اسرائیل در جنگ‌های اخیر را ستود و به ماموریت‌های «موفق» در غزه، لبنان و ایران اشاره کرد. او تاکید کرد که اسرائیل باید کار را در غزه «تمام کند.»
او از ترامپ به خاطر «فکر کردن ورای چارچوب‌های متعارف» ستایش کرد.
او گفت: «شما به خال می‌زنید. چیزهایی را می‌بینید که دیگران از دیدن آنها خودداری می‌کنند… این آن نوع تفکری است که شکل تازه‌ای به خاورمیانه خواهد داد.»
او دونالد ترامپ را «بزرگترین دوستی که اسرائیل تاکنون در کاخ سفید داشته» توصیف کرد.
واکنش‌ها به پیشنهاد کنترل غزه
ریاض منصور، سفیر فلسطینی‌ها در سازمان ملل متحد، به طرح دونالد ترامپ برای به دست گرفتن کنترل غزه و سکونت دادن آنها در یک «تکه سرزمین خوب، زیبا و تازه» واکنش نشان داده است.
او در ویدئویی که دفتر نمایندگی فلسطینی‌ها در سازمان ملل منتشر کرده گفت: «برای کسانی که می‌خواهند آنها را به یک جای شاد و خوب بفرستند، اجازه دهید به خانه‌های واقعی خود در اسرائیل برگردند.»
با این حال او افزود که فلسطینی‌ها آرزو دارند به خانه‌های خود در غزه برگردند و افزود: «وطن ما وطن ماست… می‌خواهند غزه، مدارس، بیمارستان‌ها، زیرساخت‌ها را بازسازی کنند چون این خانه آنهاست و عاشق زندگی در آن هستند. و من فکر می‌کنم که رهبران باید به آرزوهای مردم فلسطینی احترام بگذارند.»
سخنگوی حماس پیشتر در روز سه‌شنبه از این اظهار نظر رئیس جمهور آمریکا انتقاد کرد که اهالی غزه نباید به این ناحیه بازگردند و در عوض باید در جای دیگری سکونت داده شوند.
او قبل از آنکه دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، گفت که این کشور کنترل غزه را «به دست خواهد گرفت» اظهار نظر می‌کرد.
سامی ابو زهری به چند شبکه خبری گفت که ایده ترامپ «دستورالعملی برای ایجاد هرج و مرج و تنش در منطقه» است.
او گفت: «مردم ما در نوار غزه اجازه نخواهند داد این طرح‌ها اجرا شود. آنچه مورد نیاز است پایان اشغال و تعرض علیه مردم ما است، نه اخراج آنها از سرزمین‌شان.»
عربستان سعودی هم تاکید کرد که بدون ایجاد یک کشور فلسطینی روابط با اسرائیل را برقرار نخواهد کرد.
وزارت خارجه عربستان در بیانیه‌ای که بعد از کنفرانس خبری ترامپ و نتانیاهو منتشر شد گفت که موضعش «قاطع و تزلزل‌ناپذیر است.»
این کشور اضافه کرد که «این موضوعی برای مذاکره نیست» و افزود که «صلح دائمی» بدون آنکه فلسطینی‌ها از «حقوق مشروع» خود برای داشتن یک کشور بهره‌مند نشوند ممکن نیست.
اعضای حزب دموکرات آمریکا هم با خشم به پیشنهاد ترامپ برای به دست گرفتن کنترل غزه واکنش نشان داده‌اند.
رشیده طیب نماینده فلسطینی تبار در کنگره آمریکا دونالد ترامپ را متهم کرد «علنا خواستار پاکسازی قومی است.»
او نوشت: «او هیچ مشکلی ندارد منابع فدرال را برای آمریکایی‌های مشتغل قطع کند، درحالی که تامین مالی برای دولت اسرائیل همچنان ادامه دارد.»
کریس مورفی سناتور اهل کانتیکات در ایکس نوشت: «او کاملا سررشته را گم کرده» و در پست دیگری افزود «برای شما خبری دارم – ما کنترل غزه را به دست نخواهیم گرفت.»
«اما رسانه‌ها و طبقه حراف برای چند روز بر آن تمرکز خواهند کرد و ترامپ موفق می‌شود حواس همه را از خبر واقعی پرت کند – اینکه میلیاردرها دولت را تصرف کرده‌اند تا آن را از مردم عادی بدزدند.»
اریک سوال‌وِل نماینده کالیفرنیا هم نوشت: «چه شد؟ آمریکا قرار است غزه را اشغال کند؟»
«به ما قول داده شده بود دیگر از جنگ‌های دایمی خبر نباشد. آنطور که من حساب کرده‌ام ما قصد اشغال گرینلند، کانادا، کانال پاناما و حالا… غزه را داریم؟»
اهمیت دیدار برای نتانیاهو
مرحله دوم توافق آتش‌بس غزه از موضوعات گفتگوهای دو رهبر بود، اما آقای نتانیاهو پیش از عزیمت به واشنگتن به مقابله با تهدید ایران اشاره و گفته بود در «همکاری نزدیک» با دولت آقای ترامپ، نقشه خاورمیانه را از «نو» ترسیم خواهند کرد.
این دیدار که بازتاب‌دهنده روابط نزدیک و استراتژیک اسرائیل و آمریکا است، در شرایط حساسی از تحولات سیاسی و امنیتی خاورمیانه صورت می‌گیرد و نه تنها بر تحولات داخلی این دو کشور تأثیرمی‌گذارد، بلکه می‌تواند معادلات منطقه‌ای را نیز تحت تأثیر قرار دهد. آقای نتانیاهو هم به این موضوع پیش از ترک اسرائیل اشاره کرد.
آتش‌بس غزه، عادی‌سازی روابط اسرائیل با عربستان سعودی و برنامه هسته‌ای و موشکی ایران از مهمترین موضوعاتی بود که گفته می‌شد دو رهبر درباره آن صحبت خواهند کرد.
این دیدار برای آقای نتانیاهو اهمیت بسیار داشت. او نه تنها با چالش‌های امنیتی منطقه‌ای روبروست، بلکه در داخل اسرائیل نیز زیر فشار شدیدی است. محاکمه به اتهام فساد مالی، اعتراضات گسترده عمومی و فشار احزاب مخالف، جایگاه سیاسی او را متزلزل کرده است.
آقای نتانیاهو امیدوار است که با نشان دادن روابط نزدیک خود با ایالات متحده و تأکید بر موفقیت‌های دیپلماتیک، حمایت عمومی را به دست آورد و بحران داخلی را مدیریت کند.
برای دونالد ترامپ نیز این دیدار فرصتی مهم به شمار می‌رود. سیاست خارجی آمریکا همواره بر حمایت قاطع از اسرائیل متمرکز بوده است و او قصد دارد دستاوردهای ملموس‌تری در خاورمیانه ارائه دهد. عادی‌سازی روابط اسرائیل با کشورهای عربی و مهار ایران از جمله اهدافی است که ترامپ به دنبال تحقق آنهاست.
آقای نتانیاهو «پیمان ابراهیم» را از دستاوردهای دوره اول ریاست جمهوری آقای ترامپ دانست و اظهار امیدواری کرد که این سیاست ادامه یابد.
آتش‌بس در غزه
مرحله اول این آتش‌بس با آزاد شدن شماری از گروگان‌های حماس و تعدادی زندانی فلسطینی، بیرون رفتن اسرائیل از مناطقی در غزه و برقراری امدادرسانی به غزه به اجرا درآمده است اما نحوه اجرای مرحله دوم قطعی نشده است.
توافق بر سر آتش‌بس غزه میان اسرائیل و حماس که پیش‌نویس آن با پیشنهاد آمریکا در ۳۱ مه ۲۰۲۴ (۱۱ خرداد ۱۴۰۳) تنظیم شده بود، در ۱۵ ژانویه ۲۰۲۵(۲۶ دی ماه) با میانجی‌گری قطر، آمریکا و مصر به نتیجه رسید و چهار روز بعد به اجرا درآمد.
یکی از مهمترین موضوعاتی که قرار بود در این دیدار مطرح شود، ادامه این آتش‌بس است.
آقای نتانیاهو با انتقادات شدید جناح راست افراطی اسرائیل روبروست که این توافق را به‌عنوان «ضعف در برابر تروریسم» محکوم می‌کنند. اما دونالد ترامپ بر اهمیت این آتش‌بس برای جلوگیری از گسترش تنش در منطقه تأکید کرده است.
گفته می‌شد که دو طرف در این دیدار سازوکارهای تقویت آتش‌بس و همچنین امکان ادامه آن را بررسی خواهند کرد.
عادی‌سازی روابط اسرائیل با عربستان سعودی
یکی دیگر از موضوعات مهمی که انتظار می‌رفت در این دیدار مطرح شود، عادی‌سازی روابط اسرائیل و عربستان سعودی بود.
تا پیش از هفتم اکتبر پیشرفت‌هایی در برقراری روابط دیپلماتیک و اقتصادی بین اسرائیل و عربستان صعودی حاصل شده بود که پس از آغاز جنگ غزه متوقف شد. اما حالا با آغاز آتش‌بس پیش‌بینی می‌شود که تلاش برای گسترش روابط بین دو کشور بار دیگر آغاز شود.
روابط با عربستان برای اسرائیل از اهمیت استراتژیک بالایی برخوردار است، چرا که می‌تواند جایگاه اسرائیل را در جهان عرب تقویت کند و ائتلافی قوی علیه ایران در منطقه شکل دهد. به همین دلیل به نظر می‌رسد آقای نتانیاهو در تلاش است تا با حمایت واشنگتن با ریاض به توافقی برای برقراری روابط رسمی دست یابد.
هر چند انتظار نمی‌رود که تحقق عادی‌سازی کامل روابط اسرائیل و عربستان سعودی به‌زودی امکان‌پذیر باشد، اما این دیدار می‌تواند گام‌های اولیه در این مسیر را تسریع کند.
برنامه هسته‌ای ایران
ایران با افزایش غنی‌سازی اورانیوم و کاهش همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، اسرائیل و آمریکا را نگران‌تر کرده است.
آقای ترامپ بر اتخاد مواضع سختگیرانه در قبال ایران و تعهد آمریکا به جلوگیری از رسیدن ایران به سلاح هسته‌ای تاکید کرده است اما او پس از ادای سوگند حرف چندانی درباره ایران نزده است.
اما روشن است که آقای نتانیاهو خواستار رویکردی قاطع‌تر علیه ایران و حمایت بیشتر آمریکا است. با این حال به نوشته وبسایت اکسیوس، حمله به ایران از درخواست‌های آقای نتانیاهو نیست.
از سوی دیگر از قدرت ایران در منطقه با ضعیف شدن یا از میان رفتن متحدانی چون رهبران حزب‌الله لبنان، بشار اسد و حوثی‌های یمن کاسته شده است و تحلیل‌گران معتقدند حالا زمان مناسبی برای آمریکا و متحدانش است تا ایران را در مذاکرات به پذیرفتن خواسته‌هایشان مجاب کنند.
انتظار می‌رود که این دیدار به تقویت همکاری‌های نظامی و امنیتی آمریکا و اسرائیل منجر شود، به‌ویژه در زمینه مقابله با ایران و اعمال فشار بیشتر بر تهران، که خود می‌تواند زمینه‌ساز تشدید تنش در منطقه باشد.
منبع: بی بی سی