تیغه‌های لودر پرژوه آزادشهر قائمشهر به ساری، بخشی از محوطه باستانی واسکس را زیر و رو کرد. هر چند که میراث‌فرهنگی براساس گفته‌های مسئولان بلافاصله مداخله کرده است و پروژه در ۴۰۰ متر مربع از این محوطه باستانی متوقف مانده است با این حال این پروژه همچنان در حال پیشروی است. البته معاون میراث‌فرهنگی استان مازندران می‌گوید، تخریب محوطه و علت زیرورو شدن لایه‌های اشکانی تا اسلامی اجرای ابر پروژه آزادراه قائمشهر به ساری نبوده و دلایل دیگری داشته است.
به گزارش خبرنگار ایلنا، مسئولان شهری استان مازندران از آزادراه قائمشهر – ساری به عنوان اَبرطرح راهسازی مازندران نام می‌برند. طرحی که بعد از یک دهه کش و قوس و کمبود اعتبارات بالاخره از سال گذشته به مرحله اجرا رسید. اما همزمان با آغاز این طرح صدای فعالان و دوستداران میراث‌فرهنگی کشور نیز بلند شد. چراکه آن‌ها مدعی بودند که این طرح توسعه‌ای بزرگ از روی محوطه‌ای عبور می‌کند که کاملا تاریخی است و هیچ پژوهش باستان‌شناختی نیز روی آن انجام نگرفته است.
«بیژن نامدار» فعال میراث‌فرهنگی در استان مازندران به خبرنگار ایلنا گفت: شهرستان قائمشهر در استان مازندران دارای غنای تاریخی و باستانی ناشناخته و مغفولی است که همین غفلت و عدم‌توجه باعث خسارت‌های جبران‌ناپذیری به تاریخ این حوزه تمدنی ایران شده است.
این فعال محیط زیست و میراث فرهنگی پس از بازدید میدانی از تپه باستانی در روستای واسکس به شواهدی دست یافته که در این گزارش منتشر می‌شود. او گفت: سطح محوطه باستانی واسکس مملو از سفال‌های تاریخی دوره‌ها و لایه‌های مختلف تاریخی است. اما متاسفانه بدون هیچگونه مطالعه‌ای از سوی پژوهشگران و باستان‌شناسان این پروژه از این محوطه باستانی عبور کرده است. درحالی که هر جای دیگر دنیا وقتی چنین مجموعه‌ای از تپه‌ها و محوطه‌های باستانی، مشاهده می‌شود بیش از آنکه محلی برای اجرای پروژه‌های عمرانی شود، قطعا به یکی از مراکز گردشگری پر رفت و آمد آن کشور تبدیل می‌شود.
او تاکید کرد: واسکس می‌توانست یکی از سایت‌ها و مراکز مهم تحقیقاتی باستان‌شناسان، مرمتگران و محققان داخلی و خارجی باشد اما این محوطه بدون هیچ مطالعاتی برای چندمین بار خاکبرداری و لوله‌گذاری شده است و گویی تخریب آن به امری عادی بدل شده است.
نامدار با اشاره به اینکه میراث واسکس و قائمشهر با تاریخ چند هزارساله میراث‌فرهنگی و شناسنامه مردم این شهر محسوب می‌شود، گفت: درست است که اجرای پروژه‌های عمرانی بخشی از نیازهای مردم و شهر را برطرف می‌کند اما محوطه‌های تاریخی میراث تکرارناشدنی یک ملت محسوب می‌شوند که نباید صرفا برای اجرای پرژوه‌های عمرانی و توسعه‌ای نادیده گرفته شوند. طرح پروژه آزادراه در کدام شورای فنی به تصویب رسیده است و چه کسانی پای انجام چنین اقدامی را امضا کرده‌اند که بدون هیچگونه مطالعات باستان‌شناختی از دل محوطه باستانی عبور کرده و صدای مسئولان میراث‌فرهنگی درنیامده است؟
چانه‌زنی میان پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و اداره راهسازی استان مازندران
«محسن باستانی» معاون میراث‌فرهنگی استان مازندران اما در رابطه با اجرای پرژوه آزادراه قائمشهر به ساری به خبرنگار ایلنا گفت: پروژه آزادراه قائمشهر ساری درحال انجام است که در این رابطه میراث‌فرهنگی مکاتبات اداری خود را انجام داده و یک لایحه‌ای نیز در رابطه با آن تنظیم کرده است.
وی افزود: وقتی یک پروژه بزرگ از جانب سیستم عمرانی کشور تعریف می‌شود، بخشی از اعتبار پروژه به اقدامات پژوهشی تخصیص پیدا می‌کند و دستگاه و مالک پروژه نیز ملزم است نسبت به اخذ استعلام و همکاری با میراث‌فرهنگی اقدامات لازم را انجام دهد. در خصوص پروژه آزادراه قائمشهر به ساری چندین مرتبه مکاتبه صورت گرفته و کارشناسان میراث‌فرهنگی نیز در محدوده محوطه حضور داشتند. حتی در یک مورد نیز اقدام به گمانه‌زنی هم کرده‌اند و مقرر شده سه گزینه را بررسی و از بین آن‌ها، گزینه‌ای که کمترین آسیب را وارد می‌کند یا به آثار آسیبی وارد نمی‌کند را برای اجرا پیشنهاد دهند. بنابراین این ارتباط تنگاتنگ مشاور با میراث‌فرهنگی از ابتدای شروع کار وجود داشت و اگر چنانچه تخریبی هم صورت گرفته در راستای پروژه راهسازی نبوده و قبل از این اتفاق بوده است.
باستانی گفت: پروژه‌های عمرانی در نقاط مختلف کشور رخ می‌دهد که متاسفانه به واسطه تسطیح یا به ضرورت ایجاد یا ساماندهی راهی بدون اطلاع میراث‌فرهنگی اقدام به تعریض آن می‌کنند. در این محوطه نیز سفال‌های پراکنده‌ای از دوره اشکانی تا اسلامی وجود دارد و گفته‌های فعالان میراث‌فرهنگی کاملا درست است اما همچنان تاکید می‌کنم که زمان تخریب این محوطه به زمان اجرای پروژه مربوط نیست و قبل از آن بوده است.
معاون میراث‌فرهنگی استان مازندران به متوقف کردن پرژوه در بخشی از محوطه باستانی واسکس اشاره کرده و گفت: پس از اعتراض فعالان میراث‌فرهنگی پروژه در بخشی از محوطه متوقف شد چراکه اثر در لایه قرار گرفته بود.
وی افزود: تیغه لودر راهسازی در همین محوطه واسکس به چند گور تاریخی برخورد کرد که اینجا بود که کار متوقف شد تا تامین اعتبار و قرارداد بین پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و اداره راه منعقد و کار نجات‌بخشی آغاز شود. با این حال این پروژه عمرانی در یک محدوده ۴۰۰ متر مربعی متوقف شده است و مابقی پروژه ادامه دارد.
آنطور که معاون میراث‌فرهنگی استان مازندران می‌گوید: درحال حاضر اقدامات در همین نقطه از محوطه متوقف شده و مسئولان پژوهشگاه و اداره راه و شهرسازی در مرحله تامین اعتبار و چانه‌زنی هستند در این میان نیز اداره میراث‌فرهنگی استان نیز دخالتی در پروژه‌های عمرانی بزرگ ندارد و صرفا نقش واسطه را ایفا می‌کند و از آنجایی که هزینه‌ها و برآوردهای مالی چنین پروژه‌های بسیار بالاست و جزو تعهدات پروژه‌های بزرگ است که براساس نظر هیات وزیران و با جلب نظر میراث‌فرهنگی باید اجرا شود قراردادهای آن نیز باید میان پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و اداره راه منعقد شود.
او اما در رابطه با این پرسش که درصورت اجرای کامل پروژه بزرگراه چقدر از محوطه از بین می‌رود، گفت: نقطه‌ای که هم‌اکنون قرار است مطالعات انجام گیرد و اجرای پروژه آزادراه در آن متوقف شده است ۴۰۰ متر مربع است که بخشی از یک محدوده احتمالا هزار مترمربعی است.
وی افزود: در مجاورت این محوطه گورستانی پیدا شده که متعلق به دوره اسلامی است که با توجه به توپوگرافی منطقه و رویش درختان در این محوطه احتمال می‌رود این گورستان به خارج از محدوده باند آزادراه ادامه پیدا کند درحال حاضر هنوز قرارداد مطالعاتی منعقد نشده اما اگر این اتفاق رخ دهد باستان‌شناسان با گمانه‌زنی می‌توانند به نتایج بهتری دست پیدا کنند.
.
ایلنا