فرید انصاری دزفولی
2 دسامبر 2017
بار دیگر از فرصت روز جهانی معلولین استفاده می کنیم تا بتوانیم افکار عمومی را به مشکلات افرادی که به نوعی با معلولیت دست و پنجه نرم می کنند جلب نمائیم.
بیست و پنج سال پیش سازمان ملل متحد روز سوم دسامبر را به عنوان روز جهانی معلولان نامگذاری کرده، تا از زندگی بیش از یک میلیارد نفر از جمعیت کنونی جهان که به شکلی در معلولیت بسر می برند خبر دهد.
طبق گفته همین سازمان امروز حدود ۱۵درصد جمعیت جهان و هر جامعه ای را افراد دارای معلولیت تشکیل می دهند که به صورت آشکار و نهان دچار معلولیت می باشند. جنبه‌های مرئی و ملموس آن عبارتنداز نقص عضو، ناتوانی حرکتی، ویلچرنشینی، نابینایی یا ناشنوایی و جنبه های نامرئی آن عبارتند از بیماریهای روحی و روانی، مشکلات قلبی، دیابت حاد ، کندی ذهنی و حرکتی، کم‌‌توانی، کم‌شنوایی، کم بینایی، کم شنوایی.
سازمان ملل در کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت رعایت و اجرای حقوق زیر را جهت احترام به کرامت و حقوق انسانی و شهروندی افراد معلول را لازم و ضرورری می داند:
حق زندگی، حق آزادی و امنیت فردی، حق ایجاد فرصت‌های برابر، عدم تبعیض، حق مشارکت کامل و موثرمعلولان در امور جامعه، احترام به تفاوت‌ها، حق برابری زن و مرد. با این حال بسیاری از کشورهای عضو این کنوانسیون از جمله ایران هنوز فاصله زیادی تا اجرای این حقوق دارند.
کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت سازمان ملل، از اعضای خود خواسته است تا با بکارگیری اقدامات لازم و استاندارهای منطبق با کرامت انسانی و حقوق بشر، زندگی افراد معلول را بهبود بخشند.
یکی از اعضای آن ایران است. کشوری که در آن قانونی در حمایت از معلولان نوشته شده ولی اجرا نمی شود. علیرغم وجود و فعالیت مستمر “کمپین پیگیری تصویب و اجرای لایحه حمایت از حقوق معلولین” مجلس به تصویب آن نمی پردازد و هیچ ارگان دولتی و دولتمردی پاسخگوی تقاضای افراد دارای معلولیت و کمپین آنان نیست.
در ایران شهرسازی و معماری منطبق با حقوق انسانی و شهروندی افراد دارای معلولیت بنا و ساخته نمی شوند. بعلت کمبود خدمات و امکانات شهری بسیاری از این افراد عملا در خانه زندانی می باشند. در کشوری که بقول مسئولان بهزیستی اش حداقل 12 درصد از جمعیتش را افراد دارای معلولیت تشکیل می دهد مناسب سازی شهری برای تردد معلولین یا بندرت وجود دارد یا ابدا وجود خارجی ندارد. خیابانها پر از مانع هستند، ادارات و اماکن عمومی همچون مراکز آموزشی، ورزشی، تفریحی بدون در نظر گرفتن حق استفاده افراد دارای معلولیت معماری شده اند.
افراد دارای معلولیت از امکانات رفاهی و استقلال مادی برخوردار نیستند. هزینه های بالای درمانی و تجهیزاتی چون وسائل توانبخشی، ویلچر، سمعک و وسائل بهداشتی معلولیت آنان را دو چندان کرده است. اکثر قریب به اتفاق آنان فاقد کار و حرفه ای می باشند و در پی آن فاقد دریافت مستمری جهت تامین معاش هستند و از عدم تامین مالی در رنجند. در ایران کسی هم که کار نکند فاقد بیمه تامین اجتماعی، بازنشستگی و خانوادگی می باشد.
علاوه بر اینها نگاه جامعه نسبت به معلولین نگاهی ترحم آمیز و ناپسندی است. متاسفانه انسانها فراموش می کنند که هر کس در طول زندگی خود به نوعی و به درجه‌ای دچار معلولیت می شود؛ و یا هر آن ممکن است بعلت یک حادثه یا یک بیماری به افراد دارای معلولیت بپیوندد.
وقتی نگاه ما در محل کار، خیابان، مجالس و مجامع عمومی با افراد دارای معلولیت نگاهی ترحم آمیز باشد آنان را از خود و جامعه دور می کنیم. باید یک لحظه خود را بجای آنان تجسم کنیم و تفاوت انسان ها را بپذیریم، به این تفاوت‌ها احترام بگذاریم و به انسان بودن و شهروند بودن ابنای بشر تکیه کنیم. در غیر اینصورت هرگز قادر نخواهیم بود دیوار بین معلولان و غیر معلولان را بشکنیم و نابود سازیم.
کنوانسیون جهانی حقوق معلولان خواستار احترام به تفاوت‌ها و پذیرش اشخاص دارای معلولیت به عنوان بخشی از تنوع انسانی و بشری است.
اما در کشورهایی چون ایران دیوار تبعیض ها و تفاوت ها بسیار ضخیم است و افراد دارای معلولیت، فاقد حق برخورداری برابر و کامل از حقوق انسانی، حفظ منزلت و شان انسانی و عدالت اجتماعی می باشند. آنان از نظر حقوقی، قانونی و تامین و تضمین نیازهایشان بسیار در تنگنا می باشند.
تغییر نگاه و فراهم کردن بسترهای لازم جهت مشارکت افراد دارای معلولیت در زندگی اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی در کشورهای پیشرفته نشان می دهد بخش بزرگی از مشکلات افراد دارای معلولیت به شرایط و ویژگی های آنان ربطی ندارد. شکستن دیوار جدائی و قبول تفاوت ها و تغییر نگاه ها شروط اولیه و لازم رفع بسیاری دشواری‌های افراد معلول است؛ به زبان دیگر مشکل معلولان نیستند بلکه مشکل، جامعه معلول است.
* فرید انصاری دزفولی: فعال حقوق افراد دارای معلولیت، بنیانگذار انجمن حمایت از معلولین ایرانی، رئیس کمیته نظارت و سرپرست کمیسیون سازمان ملل اتحادیه جهانی معلولین.عضو ناظر کمیته کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت سازمان ملل متحد.