در تمیز دموکراسی از دیکتاتوری، گفته اند: دولت و جامعه سیاسی و جامعه مدنی وجود دارند. هرگاه جامعه سیاسی با دولت درآمیزد، دیکتاتوری برپا می گردد و اگر با جامعه مدنی درآمیزد، دموکراسی برقرار می شود. پس اگر هدف استقرار دموکراسی باشد، محل عمل بدیل جامعه مدنی می شود.

     بدین قرار، بدیل یا بدیلهائی که قدرت را هدف می کنند و، محل عمل خود را در بیرون از جمهورمردم، قرار می دهند، بدیل نیست و یا نیستند و خلائی را هم پر نمی کند و یا نمی کنند. در محدوده رﮊیم کنونی ایران، خلاء وجود ندارد. زیرا هم، در رﮊیم، گرایشهائی هستند که می خواهند جای «اصول گرایان» را بگیرند و هم «اپوزیسیونی» وجود دارد که قید استقلال را زده است و می خواهد جانشین رﮊیم شود ولو به قیمت دستیار قدرت خارجی گشتن. نیاز به جامعه سیاسی در آمیخته با جامعه مدنی و توانمند است. و بدیلی که نقش جامعه سیاسی در آمیخته با جامعه مدنی را ایفا می کند، ویژگی های خود را دارد. در این اجتماع، از این ویژگی ها  و اتحاد  برای پدید آوردن بدیل بزرگی، با این ویژگی ها، بخشی از گفتنی ها گفته شدند.

      و روزی بعد از بحث 23 فوریه، با آقای بیژن حکمت و کسانی از جمعیت حاضر که نظرهاشان را اظهار کردند و یا پرسشهاشان را از آقایان بنی صدر و حکمت کردند، در ایتالیا، انتخابات شد. در باره نتایج این انتخابات، ارزیابی ها بعمل آمده اند که اشتراک دارند در

1 – حق با ادگار مورن، فیلسوف و جامعه شناس سرشناس فرانسوی است: غرب از فقدان اندیشه راهنما، رنج می برد. از اندیشه راهنمائی رنج می برد که بتواند انسان را بدیل خویش بگرداند. جامعه ها را بدیل خویش بگرداند. فقدان اندیشه راهنما، همراه است با شکست اندیشه راهنمای جامعه های غربی، یعنی نئولیبرالیسم است. چشم انداز روشنی پیشاروی جامعه ها وجود ندارد از این رو، مردم نمی توانند بدیل خویش بگردند. یعنی در ساختن جامعه ای بازتر، شرکت کنند. مسئله ها هم راه حل پیدا نمی کنند، سهل است، برهم افزوده می شوند. و

2 – جامعه سیاسی از جامعه مدنی دور شده است. نخبه های حکومتگر کشورهای عضو اتحادیه اروپا، به جای آنکه این اتحادیه و جهانی شدن را دلیل بر پایبندی بیشتر به استقلال بقصد جلوگیری از زیان کشور در جهانی که روابط قوا در مقیاس جهان، بسود قوی تر برقرار می شوند و ضعیف تر را پامال می کنند، وابستگی را جانشین استقلال کرده اند و به خدمت ماوراء ملی ها در آمده اند. در این انتخابات، جامعه ایتالیائی نیاز به استقلال را با شفافیت تمام اظهار کرد. روشن است که کشوری چون ایران دو چندان بیشتر نیاز به استقلال دارد. نیاز به توحید جامعه سیاسی با جامعه مدنی دارد. این نیاز به استقلال را احزاب راست و چپ نیز اظهار کردند، اما نتوانستند اعتماد لازم را به خود برانگیزند. و

3 – جامعه مدنی نیز آن توان را که جامعه سیاسی را درخود نگاه دارد، ندارد. فردگرائی افراطی و از یاد بردن حقوق معنوی سبب گشته است که جامعه مدنی، مهمترین ویژگی خود را برقرارکردن داوطلبانه رابطه هائی که رابطه قوا نیستند، رابطه های دوستی و به قصد جستجوی صلح اجتماعی و بی محل کردن خشونت در سطح جامعه و همبستگی ها و همکاریها و ایثارها هستند، دارد از دست می دهد. از نظر همراه شدن حقوق ذاتی معنوی با حقوق مادی نیز نیاز به اندیشه راهنمای جدیدی  برای بیرون رفتن از مهار این خشونت برخود افزا است. و

4 – انتخابات ایتالیا تنها تجربه نیست، تازه ترین یک رشته تجربه ها است همه حاکی از این که جامعه ها و جامعه جهانی امروز از نابرابریهای روز افزون و خشونت بازهم روز افزون و اقتصادی که بیکاری و فقر و آلودگی محیط زیست ایجاد می کند، به تنگ آمده اند. جنبشی که در کشورهای جهان برخاسته است و می گوید: «ما 99 درصدیم». این جنبش می گوید دوران همزیستی اکثریت 99 درصدی با نابرابریهای فزاینده به سر رسیده است. در نتیجه، 

5 – جامعه ها نخبه های خود را طرد می کنند. در این جامعه ها، شمار جوانان بیشتر و بیشتر آنها گرفتار بیکاری می شوند. از این رو، جوانان و بسا جمهور مردم دیگر به آنها اعتماد ندارند. زبان آنها را زبان قدرت و نه نیاز جامعه هائی می دانند که بخاطر خورد و برد یک اقلیت کوچک، ریاضت اقتصادی شدید را به جمهور مردم، منهای صاحب امتیازان، تحمیل می کنند. این امر که یک چهارم آراء را جنبشی به رهبری یک هنرپیشه می آورد که طرد احزاب درآمیخته با قدرتی است دولت است  را شعار خود کرده است،  اظهار بی اعتمادی به نخبه ها در شفاف ترین بیان است. در حقیقت، جامعه ایتالیائی در کار باز سازی جامعه سیاسی ای است که محل عمل خویش را جامعه و نه دولت بشناسد. جامعه های دیگر نیز در این کار هستند. آیا یک فراگرد طولانی تحول را جامعه ها خود آغاز نکرده اند؟

    به بینندگاه و شنوندگان فیلم، خاطر نشان می کند که جلسه بحث پرباری را در معرض مشاهده و تأمل دارند. چرا که در این جلسه نیز، از مسائلی بحث شد که تنها مسئله های جامعه امروز ایران نیستند. مسئله های جامعه ها، از جمله جامعه های صنعتی «پیشرفته» نیز هستند. این مسائل جدی هستند. باقی می ماند جدی گرفتن این مسئله ها و باز ایستادن از خود ویرانگری در زندان دنیای مجازی، و شرکت در به تجربه آزمودن راه حل های پیشنهادی.