پنجمین روز جنگ روسیه و اوکراین آغاز شده است. بخشی از افکار عمومی در ایران معتقدند دولت باید هرگونه حمله به کشور دیگر را محکوم کند و در مقابل عده‌ای معتقدند حمله روسیه به اوکراین نتیجه تحریم خود اوکراین و ناتو بوده است و اگر انتخابی میان دو کشور باشد، روسیه در اولویت است زیرا به مراتب از ایران حمایت کرده است.
جنگ روسیه اوکراین
رویداد۲۴ روز شنبه و یکشنبه عمده روزنامه‌های اصولگرا با محور بی‌اعتمادی به غرب منتشر شدند. کیهان تیتر نخست خود را «غرب‌گراها عبرت بگیرند» انتخاب کرده بود. فرهیختگان تصویری از ولادیمیر زلسنکی منتشر کرد که در هوا پرتاب شده است و کنار آن تصویری از بایدن و تیتر «سوپرمنی در کار نیست» قرار داده شده بود تا پازل بی‌اعتمادی به غرب را در بحبوحه مذاکرات تکمیل کند. همچنین روزنامه رسالت نیز در تیتری پیش‌بینی کرده بود که نظم نوین جهانی به رهبری آمریکا در حال پایان یافتن است. روزنامه وطن امروز هم کنایه‌ای به آیت‌الله هاشمی رفسنجانی زده بود و هم به ولادیمیر زلنسکی طعنه زده بود که چگونه ناتو پشت آن را خالی کرد.
ایده‌های روزنامه‌ها البته یکروز قبل در نماز جمعه تهران مطرح شده بود و امامان جمعه تقریبا همین سخنان را با زبانی مذهبی بیان کرده بودند و عموما از این کلیدواژه استفاده کرده بودند که اعتماد به غرب چندان ثمری ندارد، ضمن اینکه حمله روسیه به اوکراین حاصل تحریک‌های ناتو و آمریکا بوده است.
اگرچه این موضوع حقیقت داشت که ناتو در تحریک روسیه و شاخ و شانه کشیدن اوکراین بسیار اثر گذاشت اما تقریبا در داخل به جز کارشناسان جدی‌تر سیاست کسی با آن همنوا نبود و شبکه‌های اجتماعی پر بود از سخنانی که چرا اوکراین بی‌دفاع مانده و دولت ایران در حمایت از آن موضعی نگرفته است.
۱) بحران اوکراین و امامان جمعه
جنگ اوکراین، مهمترین اتفاق روز پنجشنبه بود. ائمه جمعه عموما حاضر نشدند از روسیه به خاطر لشکرکشی به اوکراین انتقاد کنند. نکونام امام جمعه شهرکرد گفته بود «این غائله و جنگ امروز نیز محصول شرافکنی آمریکا و اروپاست، در حملات روسیه به اوکراین پیش از هر کسی اشکال بر آمریکا و ناتو وارد است که تلاش داشتند و رئیس جمهور اوکراین را وسوسه کردند، اما امروز در این غائله او را تنها گذاشتند»
حسینی بوشهری هم گفته «ریشه اتفاقات اوکراین توسعه‌طلبی دنیای غرب و ناتو است» آل هاشم هم در تبریز مواضع روسیه را تبیین کرده و گفته «احکام توسط پوتین منتشر شده است و پوتین نیز برای برقراری صلح در مناطقی به وزارت خارجه خود دستور داده تا مذاکرات این دو منطقه ایجاد شود، ولی گویا رئیس جمهور روسیه راه سوم یعنی به رسمیت شناختن دو جمهوری را انتخاب کرده است.»
امام جمعه ایلام هم انقلاب رنگی اوکراین را کودتا خوانده و در خطبه‌های نماز جمعه این شهر گفت «اوکراین کشوری بود که انقلاب رنگی را در آنجا ایجاد کردند و تبدیل به نظامی طرفدار آمریکا شد. طبیعتا در کنار مرز روسیه ناتو بخواهد پایگاه بزند امنیت ملی روسیه دچار خدشه می‌شود. کسانی که کودتا کردند، حاکمیت اوکراین را تغییر دادند، الان که اوکراین مورد تهاجم قرار گرفته است، تماشاچی شده‌اند.»
امام جمعه اردبیل هم از تحریم‌های آمریکا علیه روسیه انتقاد کرده و گفته «آمریکا و اروپا تصمیم گرفتند با حمله سایبری و قطع ضروریات زندگی در روسیه و با تحریم‌های وحشتناک به جنگ روسیه بروند اگر موفق شوند پس شاه‌کلید دنیا دست آمریکا و اروپاست و اگر موفق نشوند، پس برای تک‌قطبی بودن دنیا باید فاتحه خواند به همین جهت آینده نزدیک در تعیین سرنوشت دنیا بسیار مهم خواهد بود.»
امام جمعه یاسوج هم علت حمله روسیه به اوکراین را دسیسه‌های آمریکا و اروپا و فتنه‌انگیزی آن‌ها توصیف کرده و گفته «هر کشوری که با آمریکا و اروپا مخالفت کند، هر گونه اقدامی می‌توانند علیه آن انجام خواهند داد که نمونه آن حتی کشور خودمان است. آن‌ها هر ملتی که بخواهد مستقل باشد بر علیه آن توطئه و دسیسه می‌کنند.»
اگرچه در شهرستان‌های مختلف، ائمه جمعه کاملا در حمایت از روسیه موضع‌گیری کردند اما در تهران احمد خاتمی سعی کرد مشی بی‌طرفی بگیرد. او گفته «سیاست کلان ما این است که همه کشور‌های درگیر را به گفتگو و خویشتن‌داری دعوت کنیم.»
البته خاتمی هم معتقد بود اقدامات تحریک‌آمیز ناتو با محوریت آمریکا شرایط را پیچیده کرده است: «آمریکا در سراسر دنیا فضولی می‌کند. آمریکا خود را ابرقدرت می‌داند در حالیکه ابرقدرت نیست.»
نور مفیدی امام جمعه گرگان هم گفته «منطق رئیس جمهور روسیه این است که اوکراین و کشور‌های عضو ناتو لب مرز کشورشان پایگاه‌های نظامی ایجاد می‌کند و این برای روسیه خطرساز است، لذا قصد دارد با حمله به اوکراین از پیشروی ناتو به مرز کشور خود جلوگیری کند، این تحولات نیاز به گذر زمان دارد تا بتوانیم قضاوت روشن‌تری درباره آن داشته باشیم.»
حمایت از روسیه البته طبیعی بود؛ چه اینکه ایران از یکسو با ناتو و آمریکا مشکل دارد و نزدیک شدن ناتو به مرزهای ایران خیلی خوشایند مقامات تهران نیست. از سوی دیگر در جریان مذاکرات هسته‌ای و صدور قطعنامه‌های اخیر، روسیه تلاش بسیاری کرد و همه قطعنامه‌ها را وتو کرد. اگرچه ایرانیان خوی آمریکاپسند زیادی دارند و علاقه چندانی به روسیه ندارند اما در حقیقت در سال‌های گذشته اگر حمایت روسیه و چین از ایران نبود، به سختی می‌توانست در برابر تحریم‌ها دوام بیاورد. با این حال ایرانیان علاقه‌ای به روسیه ندارند.
سعید لیلاز روزنامه‌نگار گفته «مشکل اینجاست که کشوری به عظمت روسیه در همسایگی ایران قرار دارد و اگر روسیه همسایه ایران نبود، اینهمه حساسیت وجود نداشت.»
نکته جالب آنکه پس از انقلاب ۱۹۱۷ روسیه، دلادیمیر لنین رهبر روسیه کلیه قراردادهای استعماری که از دوران تزاری روسیه باقی مانده بود را ملغی کرد و روسیه همچنین از دریافت وام‌های با بهره روسیه به ایران صرف نظر کرد و به علت استعمارگرایانه بودن، آن را پس نگرفت. در جریان جنگ جهانی دوم انگلستان و روسیه، ایران را اشغال کردند اما ایران هیچگاه نسبت به انگلستان حالت تهاجمی نداشت که نسبت به روسیه داشت. احتمالا بخشی از آن را باید ناشی از اتفاقات دوران سیدجعفر پیشه‌وری دانست و بخشی از آن فضای ضدچپ ایجاد شده در ایران، که عموما روسیه از دوران تزاری تا کنون را یک حکومت کمونیستی می‌دانند و هیچ تمایزی بین دوره‌های مختلف قائل نیستند.
۲) مذاکرات و آغاز هشدار‌ها
حسینی‌همدانی امام جمعه کرج، مسائل اوکراین را ناشی از اعتماد به آمریکا خواند و گفت «رفتار آمریکا و انگلیس با اوکراین تجربه‌ای برای دستگاه دیپلماسی ایران است، امیدواریم از این تجربه‌ها به نحو احسن استفاده شود و در راستای حقوق مردم گام برداشته شود. مذاکره مستقیم ایران و آمریکا هیچ گرهی از توافقات باز نمی‌کند، همه گره‌ها با این مذاکرات باز شده و آمریکا به جای بازی رسانه‌ای باید تصمیم بگیرد واگر تصمیم نگیرد پاسخ همیشگی ما به این زیاد خواهی‌ها شعار مرگ بر آمریکاست.»
در دهدشت حجت‌الاسلام وحدانی‌فر مذاکرات وین را حساس خواند و گفت «تیم مذاکره کننده کشورمان تمام خطوط قرمز رهبری را که در دوره‌های قبل مشخص کرده بود به آن عمل کردند و کوتاه نمی‌آیند، کار به جایی رسیده که نیاز به یک تصمیم سیاسی است، امروز تصمیم با آمریکا و غرب است که چکار کند.»
امام جمعه اهواز هم با کنایه به مرحوم هاشمی و اتفاقات اوکراین گفته بود «آن‌ها که می‌گویند عصر موشک گذشته و عصر مذاکره است گوش کنند امروز قدرت بازدارندگی حرف اول را می‌زند.» البته در تهران فضا قدری متفاوت بود و احمد خاتمی با خوشبینی گفت «رهبری اجازه مذاکره داده‌اند تا تحریم‌ها لغو شود. مذاکره کنندگان فرزندان و دلسوزان ملت هستند. توجه دارند نقطه نهایی مذاکرات، لغو همه تحریم‌ها بخصوص تحریم‌های بانکی و تجاری است.»