ما در طول یک قرن، سه بار انقلاب کردیم، انقلاب مشروطیت، جنبش ملی کردن صنعت نفت و انقلاب ۵۷. چه روشی در پیش گرفتیم که انقلاب اول به نتیجه نرسید، جنبش دوم لازم شد، نتیجه نرسید، سوم لازم شد و حالا هم، نشسته ایم به عزا، که عجب کار بدی بود، کردیم!
یک روشی در پیش گرفتیم که به اینجا رسیده ایم. خوب جامعه های دیگر هم انقلاب کرده اند. اولش انگلستان، بعد امریکائیها، بعد فرانسویها. آنها چه روشی اتخاذ کردند که انقلاب به آن هدفی که داشت، حالا خوب یا بد، از دید آنها که طرفدار دمکراسی هستند، خوب، به نتیجه رسید؟ بین وقوع انقلاب تا استقرار دمکراسی، یک زمانی، بنا بر کشور و نوع پیش برد تجربه، کوتاه یا دراز، طی شده است که استبداد بازگشته است. هم در انگلستان، هم در فرانسه. فرانسه که بناپارتیسم هم شد. با اینحال، آن مردم تجربه را رها نکردند. ادامه دادند. کاستی ها را زدودند. ضعف ها را به قوت برگرداندند. تغییرات ساختاری در دولت ایجاد کردند و دولت را حقوقمدار کردند. خود مردم هم، فرهنگی پیدا کردند که خودشان به این فرهنگ می گویند فرهنگ دمکراسی؛ که با استبداد سازگار نیست.
خوب ما چکار کردیم؟ همین راه را رفتیم؟ نه، ما این راه را نرفتیم. ما درست آن راهی رفتیم که بمحض آنکه دیدیم مشکلات سر برآوردند و استبداد دارد برمی گردد، شدیم مایوس که آقا این چه کار غلطی بود کردیم! هر چه می کشیم از این انقلاب می کشیم! خوب نتیجه چی است؟ نتیجه آنست که یک قرن در استبداد زیستیم، در گذشته و ۲۱ سال هم از قرن جدید مسیحی همچنان در استبداد زندگی می کنیم. سه دفعه هم انقلاب کرده ایم! خوب چرا؟
بلحاظی که ۱ – تجربه را پی نگرفتیم و ۲ – خود ما، یک ضعف هایی داریم. انقلاب که معجزه نیست که هم چه چشم ببندی، باز کنی، از همه ضعفها رها بشوی و از تمام تواناییها برخوردار بشوی!
انقلاب یک فرصتی است که جامعه ای ضعفهای خود را جبران کند و به توانایی بر گرداند، کاستیهایش را بزداید. وقتی نکردید، خوب استبداد بر می گردد. حالا هم، تا آن ضعفها و کاستیها را نزداییم، استبداد برجا می ماند و این تقصیر انقلاب نیست، تقصیر ما، مردمی است که قدر کار عظیمی را که کرده ایم ندانستیم! انقلاب یک پدیده جهانی است، انقلاب خشونت نیست! این دروغ را باور نکنید، حتی خشن ترین انقلابها، خشونت زدایی است، چرا؟ بدلیلی که انقلاب، یعنی جانشین کردن پویایی زندگی بجای پویایی مرگ، پس خشونت زدایی است.
بخشی از مصاحبه با مرتضی عبداللهی
تلویزیون سپیده استقلال آزادی، چهارشنبه ۲۲ بهمن ۱۳۹۹