منصور بیطرف : به نظر می‌آید که تاریخ برای ترکیه دوباره دارد تکرار می‌شود. حدود ۲۲ سال پیش بود که بلنت اجویت، نخست‌وزیر وقت ترکیه، با کمال درویش، اقتصاددان ترک در آمریکا که نایب‌رئیس بانک جهانی بود، تماس گرفت و از او برای نوسازی و بازسازی اقتصاد رو به ورشکسته ترکیه درخواست کمک کرد.

کمال درویش با طیب خاطر پذیرفت و روز بعد از بانک جهانی استعفا کرد و وزیر امور اقتصادی ترکیه شد. او طی دو سال توانست تورم غیرقابل‌مهار ترکیه را که در برخی فصل‌ها به سه‌رقمی نزدیک می‌شد نزولی و سپس تک‌رقمی کند. اقتصاد ترکیه از آن زمان به بعد راه رشد خود را طی کرده است. اما اکنون نزدیک به دو سال است که این کشور به‌رغم رشد نسبتا بالایی که نسبت به منطقه دارد، دارای تورم دورقمی – در ماه گذشته این نرخبه حدود ۴۰ درصد رسید – است و کاهش ارزش پول آن – طی سه روز نرخ برابری لیر ترکیه از ۲/ ۱۹ به ۱/ ۲۳ رسید – آینده تیره‌وتاری را برای سیاستمداران و کارشناسان متصور کرده است.

اما اردوغان با حرکت آخرین لحظه خود تقریبا امید را در اذهان سیاستمداران و کارشناسان روشن کرده است. او روز پنجشنبه یک اقتصاددان زن ترک‌تبار مقیم آمریکا را که مدت هشت سال جزو مقامات ارشد گلدمن ساچز بود به ریاست بانک مرکزی ترکیه منصوب کرد و فرمان سیاست پولی و ارزی را در اختیار او گذاشت. از هفته پیش که اردوغان برنده نهایی انتخابات ریاست‌جمهوری ترکیه شد، شایعاتی در محافل سیاسی ترکیه پیچیده شد که اردوغان قرار است حفیظه ارکان ۴۳ساله را به ریاست کلی بانک مرکزی ترکیه منصوب کند؛ شایعه‌ای که حتی رقبای سیاسی او را هم متعجب ساخت.  اما حفیظه ارکان کیست که انتصاب او همه را متعجب کرده‌ است؟

حفیظه ارکان اولین زنی است که در ترکیه رئیس کل بانک مرکزی می‌شود. مدت کوتاهی بعد از انتصاب رسمی خانم حفیظه ارکان به ریاست کلی بانک مرکزی ترکیه، روزنامه فایننشال تایمز تحلیل کرد که این انتصاب شاید نشان از تغییر سیاست ارتدوکسی اردوغان باشد؛ سیاستی که طی دو سال گذشته با کاهش نرخ بهره شروع شد و نرخ تورم را نزدیک به ۸۹درصد رساند و ارزش لیر را از ۸ لیر در برابر یک دلار آمریکا به ۲۳ لیر کاهش داد. تحلیل0

فایننشال تایمز ناشی از سابقه بانکداری و تفکر حفیظه ارکان است. خانم ارکان که پیش از این، در مقام کارشناس ارشد سرمایه‌گذاری و عضو هیات‌مدیره «فرست رپابلیک بانک» آمریکا فعالیت می‌کرد، به‌خوبی می‌داند که بازی غیر‌عقلایی با نرخ بهره آن هم در زمانی که نرخ تورم صعودی است تا چه حد می‌تواند خطرناک باشد. هم‌اکنون رسانه‌های ترکیه از قبیل روزنامه «دنیا» که خانم ارکان برای آن یادداشت می‌نوشت او را هم‌رده خانم‌ها جانت یلن (رئیس کل سابق فدرال رزرو آمریکا و وزیر فعلی خزانه‌داری)، کریستین لاگارد (رئیس کل بانک مرکزی اروپا) و کریستالینا جورجیِوا (مدیر صندوق بین‌المللی پول) قرار داده‌اند.

او که فارغ‌التحصیل مهندسی مالی از دانشگاه پرینستون است، به عنوان اقتصاددانی که می‌تواند در آینده تاثیرگذار باشد شناخته شده‌ است. ارکان در یادداشت‌هایی که طی مدت کوتاهی برای روزنامه دنیا نوشته است، بیشتر روی اتفاقات مالی جهانی متمرکز بود. البته یکی از یادداشت‌های او به نابرابری جنسیتی در مدیریت مالی جهانی برمی‌گردد. به نوشته حفیظه ارکان حدود ۶ درصد اعضای هیات‌مدیره موسسات مالی در آمریکا و اروپا به زنان اختصاص دارد و در پایان به زنان پنج توصیه می‌کند که: ۱- یاد بگیرید که یاد بگیرید و از بی‌اطمینانی نترسید، ۲-مشاوران و مربیانتان را بشناسید، ۳-هدف داشته باشید و تمرکز داشته باشید و ارزش افزوده ایجاد کنید، ۴-آموزش درست شغل درست را پرورش می‌دهد و ۵-ریسک کنید، ببازید اما تسلیم نشوید.

اما از یکی از یادداشت‌های او که در تاریخ ۳۰ مارس امسال نوشته شده می‌توان نگاه او را به سیاست‌های پولی فهمید. خانم حفیظه ارکان در این یادداشت که عنوان«بانک‌های بیشتری تحت فشار قرار خواهند گرفت؛ تابستان شگفت‌انگیزی خواهیم داشت» به تحلیلی از اوضاع بانک‌های جهان مثل فدرال رزرو، بانک آو انگلند و… می‌پردازد که مجبور به افزایش نرخ بهره شدند. او در این یادداشت چند نکته قابل‌تامل می‌نویسد. اول آنکه رشد پایین به اضافه تورم رو به بالا به اضافه نرخ بهره رو به بالا در اقتصاد بر ظرفیت بازپرداخت بدهی‌های بنگاه‌ها و افراد تاثیر می‌گذارد.

همچنین بی‌ثباتی مالی و ضعیف شدن تقاضا باعث می‌شود بنگاه‌ها تولید و اشتغال را محدود کنند. این به معنای ضعیف شدن بازار کار خواهد بود. همچنین بالا بردن نرخ بهره به اضافه بالا رفتن هزینه ساخت‌وساز به اضافه روند دور‌کاری بر بازار مستغلات تجاری فشار زیادی خواهد گذاشت. بنابراین در بخش مستغلات تجاری شاهد آسیب‌های جدی خواهیم بود. او در ادامه یادداشت‌های خود می‌نویسد که در اواسط امسال انتظار رکود اقتصادی در آمریکا را به خاطر سیاست‌های انقباضی فدرال رزرو خواهد داشت؛ سیاست‌هایی که باید دید او تا چه اندازه برای اقتصاد ترکیه تجویز می‌کند؟

حال خانم حفیظه ارکان، ۴۱ساله، از نیویورک عازم آنکارا شده است تا بحران اقتصادی ترکیه را که تقریبا دو سال و اندی است با آن دست به گریبان است سامان ببخشد. رئیس کل سابق این بانک، شهاب کاوجی اوغلو، که طرفدار کاهش نرخ بهره بود و سیاست‌های اردوغان را پیاده می‌کرد، از سوی اردوغان به ریاست نظارت و مقررات بانکی منصوب شده است. مهمت شمشک هم که همسو با سیاست‌های اقتصادی اردوغان است وزیر امور اقتصادی دولت شده و جودت ایلماز که طرفدار سرسخت سیاست‌های ارتدوکسی هست معاون اول رئیس‌جمهور شده است. به نظر می‌آید ترکیب تیم اقتصادی دولت اردوغان تقریبا با تفکرات خانم حفیظه ارکان نمی‌خواند، مگر آنکه او هم مانند مرحوم کمال درویش اختیارات تام برای سر‌و‌سامان بخشیدن به اقتصاد گرفته باشد؛ یا شاید هم اردوغان در سیاست‌های اقتصادی‌اش تجدیدنظر کرده باشد. تمامی این ماجرا در نیم سال اول مشخص خواهد شد.

برگرفته از دنیای اقتصاد