اکثریت کشورهای شورای همکاری خلیج فارس حمله به کنسولگری ایران در سوریه را محکوم کردند. تشدید تنش چیزی است که آنها بیشتر از همه از آن ترس دارند. «جورجیو کافایرو» مدیر اجرایی موسسه تحلیل دولت‌های خلیج فارس و استادیار دانشگاه جورج تاون ۵ آوریل در شورای آتلانتیک نوشت: از منظر بسیاری از دولت‌‌ها در سراسر جهان، اسرائیل هنگامی که در ۱ آوریل سفارت ایران در دمشق را مورد تهاجم قرار داد، از نردبان تشدید تنش بالا رفت. این حمله باعث تشدید «جنگ سایه» بین اسرائیل و ایران شد.
راز واکنش اعراب به «کنسولگری»
جالب اینجاست که اولین کشوری که این تهاجم هوایی را محکوم کرد، امارات متحده عربی بود. مدت کوتاهی پس از وقوع این حمله، وزارت خارجه امارات بیانیه‌‌ای منتشر کرد که «هدف قرار دادن نمایندگی دیپلماتیک ایران در دمشق، پایتخت سوریه را محکوم کرد.» سپس، چهار عضو دیگر شورای همکاری خلیج فارس (کویت، عمان، قطر و عربستان سعودی) به استثنای بحرین، این حمله را محکوم کردند. این برخلاف رویکرد شورای همکاری پس از ترور سردار سلیمانی بود .در آن مقطع زمانی برخی کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس به‌ویژه عمان و قطر خواستار تنش‌زدایی میان واشنگتن و تهران شدند. در آن برهه هیچ یک از پادشاهی‌های عرب خلیج فارس ترور سردار سلیمانی را محکوم نکرد.
بی اطلاع از تلافی ایران
رهبری ابوظبی درخصوص گرفتار شدن در هر گونه تشدید خصومت‌‌های منطقهای که از زمان آغاز جنگ غزه در اکتبر ۲۰۲۳ تشدید شده و به لبنان، یمن و جاهای دیگر گسترش یافته است، نگرانی‌های جدی دارد. این واقعیت که امارات متحده عربی روابط خود را با اسرائیل در سال ۲۰۲۰ از طریق توافق‌نامه آبراهام عادی کرد، این کشور خلیج‌فارس را به طور فزاینده‌ای در برابر پویایی‌های درگیری در خاورمیانه آسیب‌پذیر می‌کند.
امارات متحده عربی دلایلی برای ترس از بازیگران مورد حمایت ایران در جهان عرب دارد، به‌ویژه با توجه به حملات پهپادی و موشکی حوثی‌ها به ابوظبی در سال ۲۰۲۲. امروز، امارات متحده عربی – با سفارت اسرائیل در ابوظبی و کنسولگری در دبی، گردشگران اسرائیلی در دبی، و تجار و بازرگانان اسرائیلی در این کشور- نمی‌‌خواهند تهران دیپلمات‌‌ها، شهروندان یا منافع اسرائیلی در خاک امارات را در تلافی حمله اول آوریل در دمشق هدف قرار دهد. از آنجا که دبی یک مقصد گردشگری محبوب و قطب خاورمیانه برای امور مالی و تجاری است، برند امارات متحده عربی به شدت به صلح و ثبات بستگی دارد. رهبری در ابوظبی با محکوم کردن سریع حمله هوایی اسرائیل به تاسیسات دیپلماتیک ایران در دمشق، توانست پیامی قوی به ایران و گروه‌‌های مختلف تحت حمایت تهران در خاورمیانه بفرستد.
به‌رغم عادی‌سازی روابط امارات با اسرائیل و امتناع از لغو توافق‌نامه ابراهیم در واکنش به رفتار اسرائیل در غزه از اکتبر ۲۰۲۳، ابوظبی به طور فزاینده‌ای در انتقاد از برخی اقدامات اسرائیل با اعتماد به نفس و رسا عمل کرده است.محکومیت سریع امارات متحده عربی به مرگ شش کارمند سازمان آشپزخانه جهانی توسط اسرائیل در حمله هوایی ۲ آوریل، و همچنین زبان تند امارات متحده عربی در مورد جنگ غزه در زمان عضویت غیردائم این کشور در شورای امنیت سازمان ملل متحد بر این نکته تاکید بیشتری دارد. اگرچه الجزایر – که جایگزین امارات متحده عربی به عنوان تنها کشور عربی نشسته در شورای امنیت سازمان ملل در ۲ ژانویه شده – روابط بسیار خصمانه‌تری با اسرائیل دارد، اما امارات متحده عربی نیز مکررا اقدامات اسرائیل در غزه را محکوم کرده است.
در ماه اول جنگ، لانا نسیبه، سفیر امارات متحده عربی در سازمان ملل متحد، هنگام سخنرانی در این نشست به «دستورات تخلیه خطرناک و غیرواقعی اسرائیل» پرداخت و اعلام کرد که کشتار کودکان فلسطینی توسط اسرائیل در غزه باید «وجدان اخلاقی ما را لکه دار کند». در یک زمینه بزرگ‌تر، امارات متحده عربی در تلاش است تا رویکردی فزاینده غیرمتعهد – یا شاید به طور دقیق‌تر، چند جانبه – به ژئوپلیتیک منطقه داشته باشد. این مستلزم تلاش ابوظبی برای حفظ روابط مثبت با بازیگران خاورمیانه – ایران، اسرائیل، سوریه، قطر و ترکیه – و همچنین هر پنج عضو دائم شورای امنیت است. در نهایت، با کاهش هژمونی ایالات متحده، امارات متحده عربی تلاش می‌کند تا روابط خود را با کشورهای همسایه که از لحاظ تاریخی شرایط منفی با ابوظبی داشتهاند، از جمله ایران، تقویت کند.
در عین حال، امارات با تعمیق روابط با پکن و مسکو، مشارکت‌های جهانی خود را متنوع می‌کند. چنین سیاست خارجی‌ای ایجاب می‌کند که اماراتی‌ها، اقدام متعادل‌کننده ظریف انجام دهند. از نظر واکنش ابوظبی به حمله هوایی اسرائیل در ۱ آوریل، این امر شامل محکومیت امارات بدون اشاره به اسرائیل بود. ابوظبی با انجام این کار، مخالفت خود را با بمباران غیرقانونی اسرائیل علیه یک نمایندگی دیپلماتیک نشان داد، بدون اینکه موضعش همسویی با محور مقاومت به رهبری ایران باشد.
اثرات موج دار خطرناک
پنج عضو از شش عضو شورای همکاری خلیج فارس به سرعت این حمله به تاسیسات دیپلماتیک ایران در دمشق را محکوم کردند .این مساله در شرایطی رخ داد که مقامات عرب خلیج فارس اقدامات دیپلماتیکی را با هدف پایان دادن به جنگ غزه در اسرع وقت انجام دادند. با منطقهای شدن بیشتر جنگ، سیاستگذاران در ابوظبی، ریاض و دیگر پایتخت‌های شورای همکاری خلیج فارس از سرریز شدن بحران به خلیج فارس و تنگه هرمز بیم دارند. این سناریو می‌تواند به شدت به اقتصاد کشورهای آنها آسیب برساند و امنیت آنها را تهدید کند. عربستان سعودی که روابط خود را با اسرائیل عادی نکرده است اما قبل از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ گام‌‌های کوچکی در این راستا برداشته است، از نظر واکنش به حمله اول آوریل اسرائیل به مجتمع سفارت ایران در سوریه، همان رویکرد امارات متحده عربی را در پیش گرفت.
ریاض با انتشار بیانیه‌‌ای واکنش قاطعانه خود را با هدف قرار دادن تاسیسات دیپلماتیک به هر دلیلی و به هر بهانه‌‌ای که نقض قوانین دیپلماتیک بین‌المللی و قواعد مصونیت دیپلماتیک است، اعلام کرد. با این حال، عربستان سعودی در هیچ نقطه‌‌ای رسما نامی از اسرائیل برای این حمله هوایی نبرده است؛ به‌رغم اینکه ریاض به طور مداوم اسرائیل را به خاطر رفتارش در غزه در طول این جنگ محکوم کرده است. یکی از دلایلی که گسترش بیشتر جنگ غزه ناراحتی مقامات ابوظبی و ریاض را باعث می‌شود این است که آنها عمیقا به تهران مشکوک هستند. این به‌رغم تنش آنها با ایران در پی تماس دیپلماتیک امارات متحده عربی با تهران و بازگشت سفیر این کشور به ایران به ترتیب در سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۲ و عادی‌سازی مجدد روابط دیپلماتیک عربستان سعودی با جمهوری اسلامی در سال ۲۰۲۳ است.
رهبران امارات و عربستان سعودی از ظرفیت تهران برای دامن زدن به آشوب در خاک امارات و عربستان می‌ترسند، به‌ویژه اگر مقامات ایران ببینند که کشورهای شورای همکاری خلیج فارس از ماجراجویی اسرائیل در خاورمیانه حمایت می‌کنند و این حمایت منافع ایران و ایرانیان را هدف قرار می‌دهد. کویت، عمان و قطر که گاهی به عنوان «کبوترهای شورای همکاری خلیج فارس» نامیده می‌‌شوند، ایران را کمتر از سایر اعضای شورای همکاری خلیج فارس تهدید می‌پندارند. در طول سه دهه گذشته، عمان و قطر نقش پل ارتباطی مهمی بین غرب و تهران داشتهاند. از اکتبر ۲۰۲۳، کویت، مسقط و دوحه برای محکوم کردن جنگ اسرائیل علیه غزه از زبان تند استفاده کرده‌اند. کویت که گفته می‌شود ضد اسرائیلی‌ترین عضو شورای همکاری است، تنها پادشاهی عرب خلیج فارس بود که در محکومیت حمله هوایی ۱ آوریل، اسرائیل را به نام صدا کرد. کشورهای شورای همکاری خلیج فارس از ترس اینکه خصومت بین اسرائیل و ایران از کنترل خارج شود، مایلند تا حد امکان از حرارت اجتناب کنند.
در حالی که اسرائیل تنش‌ها را با ایران افزایش می‌دهد، ابوظبی، ریاض و دیگر پایتخت‌های شورای همکاری خلیج فارس می‌خواهند تهران بداند که آنها هیچ ارتباطی با چنین رفتاری از اسرائیل ندارند و سابقه محکومیت آن را نیز دارند. در این مرحله، امارات متحده عربی، عربستان سعودی و سایر اعضای شورای همکاری خلیج فارس نسبت به اینکه چگونه ادامه جنگ غزه و اثرات سرریز آن، منافع ملی آنها را تهدید می‌کند، ترس قابل‌توجهی دارند. کشورهای عربی خلیج فارس به دلایل متعددی، از جمله اهداف داخلی خود، به شدت خواهان اجرای فوری آتش‌بس هستند.
منبع : دنیای اقتصاد