هشتم مارس، روز جهانی زن، فرصتی برای بزرگداشت مبارزات زنان در سراسر جهان برای دستیابی به حقوق برابر است. اما در ایران، این روز بیش از آنکه نمادی از پیشرفت باشد، بازتابی از سرکوب و نقض سیستماتیک حقوق زنان توسط مقاماتی است که با سیاست‌ها، احکام و اقدامات سرکوبگرانه، زندگی و آزادی آنان را محدود کرده‌اند. گزارش پیش رو، فهرستی از ۱۸ چهره‌ای را معرفی می‌کند که در یک سال گذشته نقش برجسته‌ای در سرکوب زنان، اجرای قوانین تبعیض‌آمیز و اعمال مجازات‌های سنگین علیه آنان داشته‌اند. این لیست، از قضاتی که احکام اعدام و حبس صادر کرده‌اند تا مقاماتی که در اجرای سیاست‌های سرکوبگرانه همچون «طرح نور» نقش داشته‌اند، همگی در نقض حقوق زنان ایران سهیم بوده‌اند را در بر می گیرد.
در حالی که در بسیاری از نقاط جهان، زنان در مسیر دستیابی به حقوق برابر پیشرفت‌هایی داشته‌اند، در ایران، حقوق اساسی آنان همچنان به‌طور سیستماتیک نقض می‌شود. از محدودیت‌های اجتماعی و قانونی در زمینه ازدواج، حضانت، اشتغال و آزادی‌های فردی گرفته تا سرکوب شدید اعتراضات و فعالیت‌های مدنی، همه نشان از ساختاری دارند که هدف آن، کنترل، محدودسازی و سرکوب زنان است.
یکی از جلوه‌های بارز این سرکوب، اجرای قوانین و سیاست‌هایی است که به شکل مستقیم و غیرمستقیم، زنان را از حق انتخاب، آزادی و کرامت انسانی محروم می‌کند. در این میان، گروهی از مقامات، قضات، قانون‌گذاران و مسئولان اجرایی، به‌عنوان مجریان اصلی این سیاست‌ها، نقش مستقیمی در نقض حقوق زنان دارند. آنان نه‌تنها قوانین محدودکننده‌ای را تدوین و اجرا می‌کنند، بلکه با سرکوب معترضان، صدور احکام سنگین و توسل به خشونت، مسیر هرگونه تغییر را مسدود می‌کنند.
گزارشی که در پیش رو دارید، فهرستی از ۱۸ چهره‌ای را ارائه می‌کند که در یک سال گذشته، به‌طور فعال در سرکوب زنان، اجرای قوانین تبعیض‌آمیز، و تحمیل مجازات‌های غیرانسانی علیه آنان نقش داشته‌اند. این افراد، از قضاتی که احکام اعدام و حبس طولانی‌مدت را صادر کرده‌اند تا مسئولانی که در اجرای طرح‌های سرکوبگرانه همچون «طرح نور» مشارکت داشته‌اند، همگی در نقض حقوق اولیه زنان ایران سهیم بوده‌اند.
این لیست، که به همت دادگستر، بانک اطلاعاتی ناقضان حقوق بشر تهیه شده است صرفاً مجموعه‌ای از نام‌ها نیست؛ بلکه اسناد و شواهدی از ظلم سیستماتیک علیه زنانی است که یا به دلیل اعتراض به قوانین تبعیض‌آمیز بازداشت شده‌اند، یا به‌واسطه قوانین سخت‌گیرانه، حق انتخاب در زندگی شخصی خود را از دست داده‌اند. از صدور احکام اعدام علیه زنان معترض گرفته تا سرکوب خشونت‌آمیز خیابانی، این چهره‌ها نقش کلیدی در تحمیل سیاست‌هایی داشته‌اند که هدف آن، ایجاد وحشت و کنترل اجتماعی از طریق تهدید و مجازات زنان است.
این خبرگزاری از جامعه بین‌المللی، نهادهای حقوق بشری و دولت‌های متعهد به اصول حقوق بشر می‌خواهد که این گزارش را به‌عنوان سندی از نقض گسترده حقوق زنان در ایران در نظر بگیرند و اقدامات لازم را برای پاسخگویی عاملان این سرکوب‌ها انجام دهند. تحریم هدفمند این افراد، فشارهای دیپلماتیک، و پیگیری حقوقی آنان در نهادهای بین‌المللی، گام‌هایی حیاتی برای مقابله با سرکوب سیستماتیک علیه زنان در ایران است.
در شرایطی که زنان ایرانی با مقاومت و شجاعت به دفاع از حقوق خود ادامه می‌دهند، سکوت جامعه جهانی به معنای تأیید ضمنی این سرکوب‌ها خواهد بود. از این رو، همبستگی بین‌المللی و اقدام عملی برای مقابله با این ناقضان حقوق بشر، ضرورتی انکارناپذیر است. انتشار این گزارش، گامی در جهت افزایش آگاهی و جلب توجه جهانی به سرکوب گسترده‌ای است که زنان ایران با آن مواجه‌اند.
در ادامه، فهرستی از ۱۸ چهره‌ای که در سرکوب و نقض حقوق زنان در ایران نقش داشته‌اند، همراه با توضیحاتی درباره اقدامات آنان ارائه شده است.
نمونه اقدامات صورت گرفته: صدور حکم اعدام برای وریشه مرادی به اتهام «محاربه» توسط شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب تهران به ریاست قاضی ابوالقاسم صلواتی.
۲- ایمان افشاری
نمونه اقدامات صورت گرفته: صدور حکم اعدام برای پخشان عزیزی به اتهام «محاربه» توسط شعبه ۲۶ دادگاه انقلاب تهران به ریاست قاضی ایمان افشاری.
۳- علی رازینی
نمونه اقدامات صورت گرفته: تایید حکم اعدام پخشان عزیزی توسط شعبه ۳۹ دیوان عالی کشور. رازینی که ریاست این شعبه را بر عهده داشت، در تاریخ ۲۹ دی ماه، در محل کار خود هدف تیراندازی قرار گرفت و کشته شد.
نمونه اقدامات صورت گرفته: رد درخواست اعاده دادرسی پخشان عزیزی توسط شعبه ۹ دیوان عالی کشور به ریاست قاسم مازینانی.
نمونه اقدامات صورت گرفته: صدور حکم اعدام برای شریفه محمدی به اتهام «محاربه» توسط شعبه ۱ دادگاه انقلاب رشت به ریاست وی.
۶- درویش گفتار (فرزند احمد درویش گفتار)
نمونه اقدامات صورت گرفته: پس از آنکه دیوان عالی کشور حکم اعدام شریفه محمدی را نقض کرد، درویش گفتار (فرزند احمد درویش گفتار) به عنوان رئیس شعبه ۲ دادگاه انقلاب رشت، بار دیگر او را به اعدام محکوم کرد.
نمونه اقدامات صورت گرفته: صدور حکم یک سال حبس، دو سال تبعید دو سال تبعید به رشت، دو سال ممنوعیت سفر و دو سال ممنوعیت استفاده از شبکه‌های اجتماعی برای حمیده زارعی، از بازداشت‌شدگان اعتراضات سراسری ۱۴۰۱، توسط شعبه ۱ دادگاه انقلاب کرج به ریاست سیدموسی آصف‌الحسینی.
نمونه اقدامات صورت گرفته: از معماران و حامیان «لایحه حمایت از خانواده از طریق ترویج فرهنگ عفاف و حجاب» در دوران عضویتش در کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی.
۹- حسین میرزایی
نمونه اقدامات صورت گرفته: از تدوین‌کنندگان، حامیان و رأی‌دهندگان به لوایح ناقض حقوق بشر، از جمله «لایحه حمایت از خانواده از طریق ترویج فرهنگ عفاف و حجاب» بود. همچنین از «قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت» حمایت کرد.
۱۰- زهره الهیان
نمونه اقدامات صورت گرفته: در تدوین، حمایت و رأی‌دهی به قوانین ناقض حقوق بشر، از جمله «قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت» مشارکت داشت. به عنوان عضو مجلس یازدهم، از عملیات پلیس موسوم به «طرح نور» (طرحی که از سوی فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی ایران در ۲۵ فروردین ۱۴۰۳ برای اجرای قوانین حجاب اجباری آغاز شد) حمایت کرد و از سایر نهادهای مسئول اجرای قوانین عفاف و حجاب خواست تا به وظایف قانونی خود در تحمیل حجاب اجباری عمل کنند.
۱۱-هاجر چنارانی
نمونه اقدامات صورت گرفته: به عنوان یکی از اعضا و اولین دبیر کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس شورای اسلامی، در تدوین و حمایت از «لایحه حمایت از خانواده از طریق ترویج فرهنگ عفاف و حجاب» نقش داشت.
نمونه اقدامات صورت گرفته: به عنوان فرمانده انتظامی استان مازندران، مسئول نقض حقوق زنان در دوران مسئولیت خود بود. در یکی از موارد، اوایل تیرماه ۱۴۰۳، مأموران انتظامی در شهرستان نور، استان مازندران، به سوی خودرویی که به دلیل عدم رعایت حجاب در فهرست توقیف قرار داشت، تیراندازی کردند. به گزارش رسانه‌ها، برخلاف ادعای پلیس مبنی بر شلیک به لاستیک خودرو، مأموران حداقل یک بار «به در راننده» به سرنشینان شلیک کردند که در نتیجه آن، زنی جوان به نام آرزو بدری هدف گلوله قرار گرفت.
۱۳- حیدر سوسنی
نمونه اقدامات صورت گرفته: به عنوان فرمانده انتظامی استان بوشهر، مسئول بازداشت زنان به دلیل پوشش و ارسال پیامک‌های هشدار درباره عدم رعایت حجاب اجباری در خودروها در این استان بود.
۱۴- محمود حافظی
نمونه اقدامات صورت گرفته: به عنوان یکی از فرماندهان میان‌رتبه نیروی انتظامی جمهوری اسلامی، در نقض حقوق زنان در رشت نقش داشت. در یکی از موارد، ویدیویی منتشر شد که در آن درگیری خشونت‌آمیز میان مأموران گشت ارشاد و یک زن جوان دیده می‌شد. این فیلم نشان‌دهنده دخالت پلیس در اجرای قوانین حجاب در این شهر بود.
۱۵- محمد موحدی‌آزاد
نمونه اقدامات صورت گرفته: به عنوان دادستان کل کشور، یکی از چهره‌های کلیدی در حمایت و اجرای «طرح نور» و سیاست‌های حجاب اجباری در سراسر کشور بود. علاوه بر حمایت‌های مکرر از «طرح نور»، دادستانی کل کشور اعلام کرد که پیش‌نویس یک دستورالعمل برای فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی ایران جهت اجرای این طرح تهیه شده است.
۱۶- احمدرضا رادان
نمونه اقدامات صورت گرفته: به عنوان فرمانده کل نیروی انتظامی کشور، مسئولیت مستقیم اجرای سیاست‌های حجاب اجباری، از جمله «طرح نور»، را در سراسر ایران بر عهده داشت.
نمونه اقدامات صورت گرفته: به عنوان رئیس قوه قضائیه، مسئولیت مستقیم اعمال محدودیت‌ها، سرکوب‌ها و اقدامات اجرایی مرتبط با حجاب اجباری، تدوین «لایحه حجاب و عفاف» و اجرای «طرح نور» را بر عهده داشت.
۱۸- قاسم رضایی
نمونه اقدامات صورت گرفته: به عنوان جانشین فرمانده کل نیروی انتظامی، مسئول اجرای سیاست‌های حجاب اجباری بود. در یکی از موارد، دو دختر نوجوان در خیابان وطن‌پور شمالی تهران به دلیل عدم رعایت حجاب، مورد ضرب و شتم شدید مأموران اجرای «طرح نور» قرار گرفتند. در ویدیویی منتشرشده، مأموران یکی از دختران را با خشونت به زمین کشیده و به زور داخل خودروی ون سفیدرنگ پلیس بردند. پلیس امنیت اخلاقی بعداً ادعا کرد که یکی از مأموران زن در این درگیری انگشتش شکسته و دختران را از شکایت کردن تهدید کرد.
در پایان
نام‌هایی که در این گزارش آمده‌اند، تنها بخشی از شبکه گسترده‌ای از مقاماتی هستند که در سرکوب، تبعیض و نقض حقوق زنان در ایران نقش داشته‌اند. این افراد، با تصمیمات، سیاست‌ها و اقدامات خود، حقوق اولیه زنان را پایمال کرده و سرکوب گسترده‌ای را علیه آنان اعمال کرده‌اند. اما در برابر این سرکوب، زنان ایرانی همچنان به مبارزه برای حقوق، آزادی و برابری ادامه می‌دهند.
مستندسازی این نقض‌ها، گامی ضروری برای افزایش آگاهی و مسئولیت‌پذیری بین‌المللی است. اقدام جامعه جهانی، از فشارهای حقوقی و دیپلماتیک گرفته تا تحریم هدفمند این افراد، می‌تواند در مقابله با این سرکوب‌ها نقش مهمی ایفا کند.
در کنار این گزارش، خبرگزاری هرانا همچنین فهرستی از زنان عقیدتی و سیاسی دربند در ایران را منتشر کرده است، که شامل نام‌ها و اطلاعاتی درباره زنانی است که به دلیل باورها و فعالیت‌های مدنی خود زندانی شده‌اند. خوانندگان می‌توانند با مطالعه آن گزارش، درک گسترده‌تری از وضعیت زنان در ایران و فشارهایی که بر آنان تحمیل می‌شود، داشته باشند.