الف. آیا انسانی عادی و معمولی، و یا طبیعی و سالم از جنبه روانی، میتواند تحت نفوذ رهبران سیاسی – عقیدتی خویش، و یا زیر فشار روانشناختی گروهی، تبدیل به یک جانی سیاسی که عاری از هر گونه احساس و اخلاق انسانی است، گردد؟  

ب. یک جانی سیاسی چگونه میتواند بدون داشتن احساس طبیعی انسانی و یا ذره ای عذاب وجدان، انسانهای دیگر را نیست و نابود و اعدام کند؟  

ج. آیا نظریه ها و آزمونهای دهه های شصت و هفتاد و حتی هشتاد میلادی، که مربوط و مشهور به « روانشناسی اطاعت و فرمانبری » و یا « جوّ زندان و فشار گروهی » بودند، هنوز از اعتبار علمی برخوردارند؟  

د. در واقع سئوال اصلی اینست:  

انسانها تحت چه شرایط و وضعیتهای سیاسی و روانی ـ اجتماعی حاضر میشوند، به عضویت گروهها و سازمانهای دولتی، و یا سیاسی ـ عقیدتی درآیند، با وجود آنکه میدانند کار اصلی شان اعمال قهر و خشونت به دیگر همنوعان و هموطنان خویش و رساندن آسیبهای تنی و روانی به آنان است؟ 

در پاسخ به پرسشهای بالا دهه های متوالی میان روانشناسان این اتفاق نظر وجود داشت و همگی معتقد بودند: 

متأسفانه در وجود انسانها گرایشی وجود دارد بر این مبنی که از احکام و اوامر شخصیتهای صاحب قدرت و رهبران خویش، اطاعت بی چون و چرا میکنند. و به اوامر و دستورات « رهبران » خویش بی کم و زیاد جامه عمل می پوشانند. 

علاوه بر آن در وضعیتهای خاص و فوق العاده نیز انسانها اجازه میدهند، از آنان بمثابه ابزار و آلتهای بی اراده ای، سوء استفاده شود. طوریکه بدون داشتن فکر و اندیشه ای مستقل و آزاد و دارا بودن موضع شخصی از خود، از دستورات، و « قوانین و احکام » رهبران مستبد، اطاعت محض میکنند.  

دو متخصص روانشناسی اجتماعی از انگلستان با نامهای S. Alexander Haslam ، استاد دانشگاه Exeter در انگلستان و Stephan D. Reicher، رئیس School of Psychologie از دانشگاه St. Andrews نزدیک به دو دهه پیش نظرات فوق را بطور کامل رد کردند و آنها را باطل قلمداد کردند.  

این دو روانشناس اجتماعی بکمک ارزیابی های نو و تازه خویش از وقایع و اتفاقات تاریخی، همچنین آزمونهای اختصاصی مربوط به دید بالا- مثل آزمایش معروف به « زندان استاند فورد »  و آزمونهای میلگرام Milgram Experimens و یا فرضیه 

مشهور هانا آرنت، با عنوان « بی پایه و مایه بودن ( آدمهای ) خبیث » Banalität des Bösen ـ  را باطل دانستند.  

این دو روانشناس اجتماعی ثابت میکنند که هم حامیان و هم عاملین جنایتهای بزرگ تاریخی، مثل نگهبانان باز داشتگاهای هیتلری Konzentrationslager در آلمان و دیگر کشورهای اروپایی، و یا باز داشتگاهای استالینی در روسیه شوروی با نام  Gulag( و البته به اینها اضافه کنید، زندانبان ها و جلادان رضا شاه در استبداد سیاه بیست ساله او، بعلاوه جنایات فرزندش، محمد رضا شاه، مؤسس و بنیاد گذار زندان اوین، و همچنین دو دو » ولی مطلقه فقیه « خمینی و خامنه ای که زندان اوین شاه را جهت ساختن « توابین » خویش تبدیل به « دانشگاه اوین » کردند. )، با کمال میل دست به جنایتهای سیاسی میزدند و میزنند. 

در حقیقت چه حامیان و جانبداران این جنایتهای سیاسی و خواه عاملین انها ـ آن طور که خود غالباً ادعا میکنند، « ما تنها اوامر و دستورات رهبران خویش را اجرا میکردیم » ـ دروغ میگویند. اینها نه تنها خیلی راحت و آسان و با خیال آسوده، جانبدار و عامل اینگونه جنایات بودند، بلکه خیلی بیشتر از آن، در امر دست زدن به جنایات سیاسی شدیداً فعال، و حتی خلاق نیز بودند و هستند. 

این گمان و باور غلط که « آدمهای درست و سر براه » تنها تحت شرایط و وضعیتهای خاص، مثل دوران جوشش و خروش انقلاب و یا جنگ و بحران، قادرند دست به خشونت و جنایتهای وحشتناک سیاسی زنند، به دلایل گوناگونی ـ که بعداً توضیح داده خواهند شد ـ از جانب حامیان و عاملین جنایات سیاسی، از جذابیت و حساسیت بسیار بالائی برخوردار است:  

چرا که اولاً این باور و گمان غلط، جوّ ترس و وحشت را در جامعه های استبدادی بطور مداوم  زنده و تازه نگاه میدارد. 

ثانیاً، سبب پیدایش این فکر و سئوال کاملاً نادرست میشود: 

اگر جبّاریت و ستمگری که حاصل آن جنایات سیاسی است، نتیجه « طبیعی» اطاعت کورکورانه  مشتی آدم ساده و احمق است. در نتیجه اینگونه آدمهای ساده لوح و بی عقل، در هر وضعیت و شرایطی، خود را با آن اوضاع و شرایط انطباق میدهند و عمله استبداد، در نتیجه حامی و عامل جنایات سیاسی میشوند. 

در اینصورت  نمی توان از جنبه حقوقی و حتی انسانی، از طرفداران و مجریان جنایتهای سیاسی در هر دوره، تاریخ و زمانی، حق و حساب جنایاتی را که مرتکب شده اند، باز خواست نمود؟ 

حال اگر ما مردم ایران به کشتارها، ترور ها و جنایات سیاسی، چه در دوران پهلوی ها و خواه دوره جباریت ولایت مطلقه فقیه، که در ایران واقع شده اند و متأسفانه هنوز نیز ادامه دارند، کمی باندیشیم، یعنی جنایاتی که برای هیچ عقل سلیمی نه قابل فهم، نه قابل درک و نه اصلاً قابل توضیح است، قادر نخواهیم گشت این امور مهم را بفهمیم و درک کنیم: 

الف. آیا این جانیان سیاسی مخالفین خودشان را می کشتند و می کشند، زیرا از کشتن انسانهای دیگر لذت میبردند و میبرند؟ و یا آنکه از مخالفین و حریفان سیاسی خویش بشدت تنفر داشتند و این نفرت را هنوز نیز دارند؟ 

ب. و یا نه، اصلاً کینه و نفرتی در کار نیست. جانیان سیاسی دیروز و امروز حاکم بر ایران، در اثر کشتن و نابود کردن دیگر انسانهای همنوع و هموطن خویش، خاصه مخالفین و معترضین به جنایات سیاسی خویش در دوره حاکمیت استبدادی، ارتقاء مقام و شغل می یافتند و می یابند.  

این حامیان و عاملان جنایتکار در اثر ارتکاب جنایات سیاسی در دوران پهلوی ها « شاه و شخص اول مملکت» و در بیش از چهل ساله گذشته « ولی مطلقه فقیه «، گشتند. تعدادی از آنان نیز « نخست وزیر و وزیر » در دوران شاهی، و یا با برگزاری نمایش های انتخاباتی و در واقع انتصابی « رئیس جمهور» در دوران حاکمیت ولایی شدند. 

البته این امور را نیز نباید فراموش کنیم که اکثریت بزرگی از حامیان و عاملان جنایات سیاسی در هر دو دوره شاهی و ولایی، « نماینده مجلس »، « قاضی و دادستان و وکیل قضایی » و یا « رئیس کل » غالب سازمانهای دولتی گشتند.  

به امور بالا این را نیز اضافه کنید که در عصر حاکمیت ملایان، بعضی از آخوند های روضه خوان بقول بنی صدر « بی سواد » حتی « آیت الله » و « مرجع تقلید »، و اصلاً « رهبر مسلمین جهان » شدند. 

حال اگر مروری بر چرایی و انگیزه اصلی رویداد انقلاب سال ۵۷ علیه نظام شاهی و یا جنبش انقلابی سال ۴۰۱ که هم اکنون بیش از صد روز است ادامه دارد، بافکنیم، این امر برای ما روشن خواهد گشت که مردم ایران هم آنزمان و هم اکنون، بخوبی میدانند: 

در  نظام اجتماعی که قتل و جنایت سیاسی نه تنها ممکن میشود، بلکه دولت شاهنشاهی دیروز و نظام « مقدس » ولایت مطلقه فقیه امروز، آنها را مشروع میگردانند و بوسیله سازمانهای دولتی با پول مردم ایران، این جنایات را سازماندهی میکنند. در چنین  جامعه ای، فساد و خیانت و جنایت، هم حالت عادی به خود میگیرند و هم در زندگی مردم ایران شکل روزمره گی پیدا میکند. 

در نوشته بعدی بدین امور بیشتر خواهم پرداخت. 

فهرست منابع و مأخذ ها: