ایلنا: نمی توانیم مؤلفه ای را در اقتصاد خُرد تکان بدهیم، اما بر این باور باشیم که این تکانه در اقتصاد کلان سونامی ایجاد نمی کند! یک تکان کوچک در قیمت آرد و نان، موجب می شود که اقلام بسیاری مثل نان فانتزی، انواع شیرینی و بیسکوییت و … گران شوند و در ادامه، کالاها و خدمات اساسی دیگر نیز قیمت خود را با نرخ جدید نان تطبیق می‌دهند و گران می‌شوند.
تکذیب گران شدن نان توسط واقعیت:
به گزارش خبرنگار ایلنا، «نان گران می شود، نمی شود؟»، این ابهام برای بیش از ۴۰ روز در فضای رسانه ای کشور برقرار بود. در روزهای ابتدای مرداد ماه، مسئولان استانی تأیید کردند که نان در ۱۳ استان از جمله خراسان رضوی بیش از ۳۰ درصد گران شده است؛ در یازدهم مردادماه، در حالیکه مردم در برخی از شهرها به چشم خود می دیدند که وقتی برای خرید نان به نانوایی مراجعه می‌کنند، باید حداقل ۳۰ درصد بیشتر از هفته پیش پول بدهند، وزیر کشور گرانی نان را تکذیب کرد!
وقتی واقعیت «تکذیب» را تکذیب کرد!:
همان روز تکذیبِ آقای وزیر، محمد برزعلی رئیس سازمان جهاد کشاورزی گلستان در گفتگو با خبرنگاران اظهار کرد: از این پس قیمت نان سنگک با وزن ۶۰۰ گرم هر عدد ۹ هزار تومان، بربری با وزن ۵۰۰ گرم هر عدد ۷ هزار و ۵۰۰ تومان و تافتون با وزن ۲۰۰ گرم هر عدد ۴ هزار تومان خواهد بود.
یک ماه و چند روز گذشت و موج گرانی نان به تهران رسید؛ مردم تهران در روزهای پایانی شهریور وقتی زنبیل خرید به دست به نانوایی مراجعه کردند، دیدند تکذیب‌های قبلی به واقعیت پیوسته، نان در تهران هم گران شده است.
اما وقتی واقعیت، تکذیب آقای وزیر را تکذیب کرده است، حذف یارانۀ آرد نانوایی ها و تبدیل تمام نانوایی های سنگکی تهران به «نانوایی های آزاد پز» در قالب گفتمانِ تغییر گروه یارانۀ آرد توجیه شد؛ این توجیهات مبنایی در واقعیت ندارد و واقعیت دقیقاً همان است که مردم می بینند: نان باز هم گران شده است.
بیست و هشتم شهریور، رسانه ها نوشتند « خبرها حاکی از آن است که سهمیه آرد ۳۰۰ نانوایی سنگک در تهران از نوع یک به نوع دوم تغییر پیدا کرده است». برخی رسانه ها در توجیه این تغییر توضیح دادند: «پیش بینی می شود، این تغییر آرد یارانه ای از نوع اول به نوع دوم سبب شود تا قیمت نان ساده حدود ۳۰۰ نانوایی سنگک در تهران از ۲ هزار تومان به ۳ هزار تومان تغییر پیدا کند. البته همچنان این نانوایی ها آرد یارانه ای دریافت می کنند اما نرخ آرد یارانه ای نوع دوم کمی بالاتر از نرخ آرد نوع یک است».
روی معنای عبارات دقیق تر شویم!:
«آرد یارانه ای نوع دوم» چه صیغه ای است؟ بهتر است کمی روی این عباراتِ توجیهی دقیق شویم؛ در نانوایی ها، عموماً کیسه های زرد رنگ، آرد یارانه‌ا ی نوع دوم هستند و کیسه سفید رنگ، حاوی آرد نان یارانه ای نوع یک است؛ آرد یارانه ای نوع دو در ابتدای دهه ۹۰ در دولت دهم که یک بار آزادسازی آرد و نان اتفاق افتاد تحت عنوان نانوایی های آزادپز مطرح شد؛ این اصطلاح از آن زمان باقی مانده و عمدتاً در نانوایی های سنگکی رایج است.
در آبان ماه ۱۴۰۱، محمد جلال، مشاور وزیر اقتصاد با بیان اینکه آرد نانواهای سنتی به صورت یارانه تأمین می شود، گفت: «حدود ۶۵ تا ۷۰درصد آرد نانوایی های کشور از طریق آرد یارانه ای نوع یک تأمین می شود و برای باقی آن– حدود ۳۰ درصد- آرد یارانه ای نوع دو توزیع می‌شود، اما باید توجه داشت که تمام نان های سنتی از طریق آردهای یارانه ای پخت می شوند».
بنابراین تا پیش از این، ۷۰ درصد نانوایی های تهران، آرد یارانه ای داشتند و ۳۰ درصد آزاد پز بودند؛ حالا ۱۰۰ درصد سنگکی ها دیگر یارانۀ واقعیِ آرد را دریافت نمی کنند و با همان آردهای گران در کیسه های زرد رنگ، نان می پزند و دست خلق الله می‌دهند.
اصابتِ ترکش های گرانی نان به سفره های خالیِ کارگران!:
باری به هر جهت، یک ماه و ده روز بعد از تکذیب وزیر کشور، پای گرانی نان به پایتخت هم رسیده است. گرانی نان– اصلی ترین کالای سفره های امروزِ فرودستانِ کشور- در شرایطی که این کالا هم وزن سنگینی در سبد معیشت دهک های فرودست دارد و هم یک کالای استراتژیک و کلیدی ست و در زنجیرۀ عُلی اقتصاد روی قیمت سایر کالاها و خدمات تأثیرگذار است (آنهم یک تأثیرگذاری اساسی و جدی) در عمل چه تبعاتی برای شهروندان فقیر و کارگرانِ پایین‌تر از خط فقر خواهد داشت؟
فرامرز توفیقی (فعال کارگری) در این رابطه به ایلنا می‌گوید: حذف یارانۀ آرد و نان در تهران، همان چیزی است که دقیقاً از قبل متصور بودیم، همان زمان که موج گرانی نان در استان‌ها به راه افتاد و آقایان تکذیب کردند، مشخص بود که این موج قرار است فراگیر شود. متأسفانه اینها تصمیماتی ست که در اتاق های دربستۀ سوداگری– نه صنعت گری و تولید- گرفته می شود، همۀ تصمیمات به نفع سوداگران و دلالان!
وی با تأکید بر اینکه «تغییر ردیف یارانه ای نان به معنای یارانه زدایی ست» اضافه می کند: متأسفانه با این تغییراتِ تعدیلی، تکانه هایی در قیمت نان اتفاق می افتد که تبعات بعدی خواهد داشت؛ نمی توانیم مؤلفه ای را در اقتصاد خُرد تکان بدهیم، اما بر این باور باشیم که این تکانه در اقتصاد کلان سونامی ایجاد نمی کند! یک تکان کوچک در قیمت آرد و نان، موجب می شود که اقلام بسیاری مثل نان فانتزی، انواع شیرینی و بیسکوییت و … گران شود و در ادامه، کالاها و خدمات اساسی دیگر نیز قیمت خود را با نرخ جدید نان تطبیق می دهند و گران می شوند، خلاصه این گرانی مثل موج، تمام اقتصاد را تا آن ساحل خشک و بی باری که فرودستان در آن نگران نشسته اند، دربرمی گیرد.
توفیقی ادامه می دهد: فکر می کنیم یک تکان کوچک به یک کالا داده ایم، اما متوجه نیستیم چه بلای خانمانسوزی سر سفره ها آورده ایم؛ از کارگر، برنج و پروتئین و میوه و لبنیات را گرفته ایم، حالا هم نان را می گیریم. همیشه می گفتیم قوت لایموت سه حرف است، یعنی نان، آن را هم داریم حذف می کنیم! کارگر مسکن ندارد، معیشت ندارد، نان هم نداشته باشد؟ آخر چه منطقی پشت این است؟
«منطق» به گفتۀ توفیقی این است که باید یارانه آرد حذف شود تا سوداگرانی که هر کیلو گندم را با قیمت چند دلار از روسیه وارد می کنند، متضرر نشوند تا بازار دلالی ها کساد نشود، چه اهمیتی دارد که تأثیرگذاری آن در زندگی فرودستان چقدر است!
گفتمان سازی ها بی تأثیر است!:
در این میان می بینیم که فضاسازی ها و گفتمان سازی های مکرر در رسانه ها راه به جایی نمی برند؛ یک سال قبل وقتی می خواستند از عملکرد خود دفاع کنند می گفتند آرد یارانه ایِ نوع اول در ۷۰ درصد نانوایی ها برقرار است، اما حالا که می خواهند گفتمان جدیدی را به جای «گرانیِ خرق الساعه نان» بیاورند، از اینکه «یارانه، یارانه است و هیچ فرقی ندارد، نوع دوم هم یارانه است، دیگر» صحبت می کنند! با وجود همۀ این استدلال های توجیهی، موج گرانی نان وقتی به سفره های بی رمقِ کارگران اصابت می کند، ترکش های تخریبی آن خیلی چیزها را بهم می ریزد؛ شما کارگر ساختمانی ای را تصور کنید که سه وعده غذای یومیه اش فقط نان و پنیر است، یا نهایت نان و تخم مرغ!
گزارش: نسرین هزاره مقدم