سایت انقلاب اسلامی – دکتر کریم سنجابی در آبان ۱۳۵۷ در جریان سفر خود به کانادا برای شرکت در اجلاس بین‌المللی سوسیالیست‌ها به پاریس رفت. با خمینی دیدار کرد. پس از دیدار اول، دکتر سنجابی بیانیه‌ای را در ۳ ماده تهیه و آن را برای خمینی فرستاد. خمینی با آن موافقت کرد. دکتر سنجابی در محل اقامت خمینی حاضر شد و در اجتماع ایرانیان و خبرنگاران، آن را قرائت کرد.

آن زمان، در ایران، برخی از رهبران و فعالان سیاسی در محدوده رﮊیم شاه می‌اندیشیدند و عمل می‌کردند. انقلاب و توان آن را درک نمی‌کردند و باور نداشتند بتوانند رﮊیمی را براندازند که از حمایت امریکا و اروپا برخوردار بود. دکتر کریم سنجابی و داریوش فروهر دو شخصیتی بودند که بنا را بر اندیشه و عمل در بیرون رﮊیم گذاشتند. بدین‌خاطر کسانی که نتوانستند بعد از رﮊیم پهلوی را حتی به تصور آورند، هنوز که هنوز است، به این دو کینه می‌ورزند. از خود نیز نمی‌پرسند اگر آنها که پیش از فرار شاه، از صف بدیل مصدقی، بیرون رفتند و آنها که بعد از سقوط رﮊیم شاه، همچنان در محدوده وابستگی عمل‌کردند، در مبارزه می‌ماندند و بدیل نماد استقلال و آزادی را ضعیف نمی‌کردند، چرا بعد از فروپاشی رژیم پهلوی خلاء را کسانی پر می‌کردند که استبداد وابسته را بازسازی کردند؟ ضربه‌های مرگبار واردکنندگان به این بدیل، دو روش درپیش گرفتند که هر دو روش، بدیل را بی‌اعتبار کردند:

ـ پذیرفتن نخست وزیری شاه و امتناع از استعفاء از این مقام و قبول نخست‌وزیری انقلاب، بدین‌خاطر که کارتر، رئیس جمهوری وقت امریکا اجازه نداد و توافق با سلیوان برسر ایجاد رﮊیم باثبات در ایران، با اتحاد روحانیت و ارتش.

ـ یادآور می شویم که قبلآ سایت انقلاب اسلامی سند مورخ ۲ آبان ۱۳۵۷، که توافق بین مهندس بازرگان و نمایندگان آیةالله شریعتمداری با شریف امامی را گزارش کرده، قبلا منتشر کرده است: در ازای رضا دادن شاه به این توافق، سلطنت و ساختار رژیم شاه می باید حفظ می‌شدند. بنابر سند، هدف آقایان مهندس بازرگان و ناصر میناچی از سفر به پاریس، در تاریخ ۲۹ مهر ۱۳۵۷، کسب موافقت آقای خمینی با آن توافق بوده است. در پی موفق نشدن در کسب موافقت آقای خمینی و در به دنبال صدور بیانیه آقای دکتر کریم سنجابی به تاریخ ۱۴ آبان ۱۳۵۷، شکست شریف امامی در مأموریت خویش مسلم می‌گردد. پس از بازگشت آقایان مهندس بازرگان و میناچی از پاریس به تهران، آقای شریف امامی برکنار می‌شود و در ۱۵ آبان ۱۳۵۷، ارتشبد غلامحسین ازهاری به مقام نخست وزیری منصوب می‌ شود.

اهمیت تاریخی بیانیه سه ماده‌ای :

● نخست از این نظر که دکتر سنجابی تغییری در موضع خود نداد تا بتوان بر او خرده گرفت چرا موضع خود را ترک گفته‌است. این خمینی بود که با موافقت با آن متن، بدان پیوست. بسا خود متوجه نبود که وجود بدیل سیاسی را تصدیق کرده‌است. عصبانیت کسانی که، در محل اقامت خمینی، غضب آلود، فریاد می‌زدند نخواهند گذاشت ماجرای مشروطیت تکرار شود، گویای این واقعیت بود که آنها معنای قرائت بیانیه را در محل اقامت آقای خمینی را دریافته‌اند. آنها گمان می‌کردند خلاء رﮊیم شاه را آنها پر خواهند کرد. بخاطر این خوش‌باوری، بهایی بسیار سنگین پرداختند.

● سپس از این نظر که اساس بیانیه را قراردادن محل عمل بدیل، در بیرون از رﮊیم شاه و درون ایران، مستقل از سلطه امریکا، قرار می‌داد.

اسناد زیر معلوم می‌کنند که تا پیش از قبول نخست‌وزیری شاه، دکتر شاپور بختیار، نه تنها با بیانیه موافق بوده و این موافقت را در جلسهِ شورای جبهه ملی اظهار کرده‌است که در خانه خود او تشکیل بوده‌، بلکه آن را «اصول کلی خواستهای مردم ایران» شناخته‌است. بهت‌آور نیست که باوجود صورت جلسه رسمی ممضی به امضای حاضران از جمله دکتر شاپور بختیار، وارونه حقیقت، گفته و تکرار شد و می‌شود؟

نخست متن بیانیه سه ماده‌ای:

بسمه تعالی

یکشنبه چهارم ذیحجه ۱۳۹۸ مطابق با چهاردهم آبانماه ۱۳۵۷

1. سلطنت کنونی ایران با نقض مداوم قوانین اساسی و اعمال ظلم و ستم و ترویج فساد و تسلیم در برابر سیاست بیگانه فاقد پایگاه قانونی و شرعی است.
2. جنبش ملی اسلامی ایران با وجود بقای نظام سلطنتی غیرقانونی، با هیچ ترکیب حکومتی موافقت نخواهد کرد.
3. نظام حکومت ملی ایران باید بر اساس موازین اسلام و دموکراسی و استقلال به وسیله مراجعه به آراء عمومی تعیین گردد.

دکتر کریم سنجابی

بیش از ۴۰ سال است که از سوی پهلوی‌ طلبها‌ و هواداران دکتر بختیار، جبهه ملی ایران و دکتر سنجابی زیر شدیدترین و بی‌محتواترین فحاشی‌ها و ناسزاها به دلیل صدور بیانیه سه ماده‌ای ۱۴ آبان ۱۳۵۷ قرار دارد. از جمله دکتر بختیار در کتابش، «یکرنگی» که در سال ۱۳۶۱ منتشر شد، می‌نویسد:

بختیار در کتاب یکرنگی، راست را دروغ می‌کند.

بختیار می نویسد: «من بلافاصله او [سنجابی] را مورد عتاب و خطاب قرار دادم:

– شما به چه مجوزی این اظهارات را امضا کردید؟

– من خیال می کردم که از طرف شورا ماءمورم

– به هیچ وجه آقا. به شما گفته شده بود به کانادا بروید، قرار نبود در پاریس بمانید…

… شما ابداً اجازه چنین کاری را نداشتید. من به هیچ وجه تسلیم این تصمیم نمی‌شوم. به نظر من خطر شخص خمینی از هر ملای دیگر به مراتب بیشتر است- حتی از آخوندها و گروه‌هائی که برای آتش زدن و بمب گذاشتن می فرستند. سرمایه های ملی ما را به باد خواهند داد. شما حق ندارید ما را تسلیم یک مشت عامی و نادان کنید و کشور را گرفتار جهلی سازید که به دوران ظلمت باز گردد. همان‌جا اعلام کردم که دیگر در جلسات هیئت اجرائیه جبهه ملی شرکت نخواهم کرد».

گزارش جلسه شوری عالی جبهه ملی در ۲۳ آبان ۱۳۵۷ یعنی یک هفته بعد از بیانیه دکتر سنجابی

1- به استناد به صورت جلسه ۲۳ آبانماه ۱۳۵۷ نشست شورای عالی جبهه ملی ایران – که به دلیل بازداشت و دستگیری دکتر سنجابی و داریوش فروهر در ۲۰ آبان ۱۳۵۷ و لغو کنفرانس مطبوعاتی که باید در منزل دکتر سنجابی برگذار می‌شد -، بدون حضور این دو برگزار شد.

دکتر شاپور بختیار که در کتابش مدعی است بعد از اعتراض به صدور این بیانیه، دیگر در نشست های شورای عالی جبهه ملی شرکت نکرده‌است، در نشست شورای عالی پس از صدور بیانیه ۱۴ آبان ۱۳۵۷ شرکت داشته و بیانیه سه ماده‌ای دکتر سنجابی را، در نشست ۲۳ آبان ۱۳۵۷ شورای عالی جبهه ملی ایران، تایید کرده‌است.

اصل سند صورت جلسه نشست شورای عالی جبهه ملی ایران در تاریخ ۲۳ آبان ۱۳۵۷ و تایید و امضای دکتر بختیار در این صورت جلسه در تایید بیانیه ۳ ماده ای ۱۴ آبان ۱۳۵۷ پاریس دکتر سنجابی در رویه های ۳۳۹ و ۳۴۰ کتاب خاطرات سیاسی دکتر عبدالکریم انواری (تلاشی برای استقلال) عضو و منشی هیئت رییسه شورای عالی جبهه ملی ایران، آماده است. دکتر عبدالکریم انواری نیز در مصاحبه‌ای در سال ۲۰۱۵، با آقای نوری‌زاده در باره این بیانیه چنین می‌گوید:

«… نظر خودم را بصورت دقیق تحلیل کردم که این اعلامیه هیچ اشکالی نداشت. شایعاتی ناموجه‌ای است که دکتر سنجابی بدون اجازه جبهه ملی رفت به پاریس، بجای آنکه به ونکوور برود. آقای دکتر عبدالرحمن برومند، روانش شاد، که دست راست دکتر بختیار بود، در ایران و در خارج، من خودم شاهد بودم در اطاق پذیرائی دکتر سنجابی، یک پاکت در آورد، گذاشت روی میز دکتر سنجابی، گفت آقای دکتر ۵۰۰۰۰ تومن پول در این پاکت است که ارز بخرید، که می‌روید پاریس در یک هتل متناسب با شأن جبهه ملی اقامت کنید. بنابراین اینکه بدون نظر شورا رفت، مهمل است. باز سندی در این کتاب چاپ شده، که بعد از اینکه دکتر سنجابی به ایران برگشت و گرفتنش و بردند زندانی‌اش کردند، ما یک جلسه شوری داشتیم. در این جلسه، شوری تصویب کرد که اعلامیه سه ماده‌ای دکتر سنجابی، بعنوان منشور سیاسی جبهه ملی منتشر شود. آقای دکتر بختیار نه تنها اعتراضی نکرد بلکه خودش زیر این صورت جلسه را امضا کرد که عیناً این صورت جلسه در کتاب آمده است، با امضای آقای دکتر بختیار. خودش گفته است که این بعنوان منشور سیاسی جبهه ملی است».

۲– در سند به تاریخ ۷ نوامبر ۱۹۷۸ برابر با ۱۶ آبان ۱۳۵۷

گزارش سفارت امریکا در ایران به وزارت امور خارجه امریکا- یعنی دو روز بعد از صدور بیانیه دکتر سنجابی، چنین آمده است: «مقام سفارت مطلع شد که کریم سنجابی در ۵ نوامبر در پاریس، بیانیه‌ای مشترک با آقای خمینی، دارای سه اصل، اعلام کرده است: ا- سلطنت با نقض مداوم قوانین اساسی و اعمال ظلم و ستم و ترویج فساد قابل حمایت نیست. ب- نهضت ملی-اسلامی با سلطنت غیر قانونی موافقت نخواهد کرد و پ- نظام حکومت ملی ایران بر اساس اصول دموکراتیک مورد تائید آراء عمومی باید تعیین گردد (سخنگوی جبهه ملی به مطبوعات داخلی گفت که آراء عمومی از طریق رفراندوم ابراز خواهد شد). شاپور بختیار، رهبر جبهه ملی به مقام سفارت و مهمانان گفت که منظور انتخابات آزاد است. برداشت بختیار از بیانیه این بود که راه را برای شرکت مذهبیون معتدل در حکومت باز می‌کند اما اکثر نظرهای داخلی برآنند که پیروزی‌ای برای خمینی است. بختیار از پاریس تلفنی مطلع شد که گروه های دانشجوئی ایرانی رادیکال، خصوصاً کنفدراسیون دانشجویان در آلمان، از آنکه خمینی تا این حد نرمش نشان داده است، خیلی متاسف شده اند.

اسناد

سند ۱- متن گزارش جلسه شوری عالی جبهه ملی در ۲۳ آبان ۱۳۵۷

   هشتمین جلسه شورای عالی جبهه ملی ایران در ساعت ۴ بعد از ظهر روز سه شنبه ۲۳/۸/۱۳۵۷ در منزل شاپور بختیار تشکیل شد.

   آقایان دکتر کریم سنجابی و داریوش فروهر و همچنین بازداشت شدگان بوسیله حکومت نظامی در جلسه حضور ندارند. آقای دکتر مدنی در جلسه حاضر نیستند.

   پس از رسمیت جلسه، مطالبی از طرف آقایان اعضاء شوری در موضوع مسافرت دکتر سنجابی به پاریس اظهار شد و سپس متن بیانیه مطبوعاتی که بنا بود در شروع مصاحبه ۲۰ آبانماه ۱۳۵۷ آقای دکتر سنجابی در اختیار خبرنگاران قرار داده شود و به سبب بازداشت ایشان، بوسیله سایر اعضاء هیئت اجرائیه در اختیار خبرنگاران گذاشته شده بود، قرائت و مفاد آن مورد تائید قرارگرفت. شوری به اتفاق آرا علی‌الاصول تائید نمود که بیانیه ای که بتاریخ چهارم ذیحجه ۱۳۹۸ (مطابق با چهاردهم آبانماه ۱۳۵۷) از طرف جبهه ملی ایران بوسیله آقای دکتر سنجابی صادر شده‌است، بعنوان اصول کلی خواسته های مردم ایران هر چه بیشتر در مرض افکار عمومی گذاشته شود و برای تحقق این خواسته اهتمام همه جانبه مبذول گردد.

۲- آقایان اردلان و بهروز برومند پیشنهاد نمودند بنحو مقتضی اعم از برقراری میتینگ، اعلام عتصاب غذا به وسیله اعضای شوری، تحصن و یا هر طریق دیگر، به بازداشت آقایان دکتر کریم سنجابی و داریوش فروهر اعتراض شود. پس از بحث و بررسی موضوع به هیئت اجرائیه محول گشت که در این مورد مطالعه کافی بعمل آورده و نتیجه را به شوری گزارش نمایند.

۳- برای اینکه در غیبت آقایان اعضای هیئت اجرائیه جبهه ملی ایران، فعالیتهای جبهه متوقف نشود، برای جانشینی آقایان دکتر سنجابی و داریوش فروهر در هیئت اجرائیه اخذ رأی به عمل آمد و در نتیجه آقایان ذولقدر و سیف به جانشینی آقایان بازداشت شده، تعیین شدند که تا زمانیکه مشارالیهم در بازداشت هستند، وظایف ایشان را انجام دهند. هم چنین چون دکتر مبشری در مسافرت هستند، دکتر عبدالرحمن برومند موقتاً برای جانشینی ایشان در هیئت اجرائیه معین شدند.

رئیس شوری مهندس کاظم حسیبی

دبیر شوری دکتر انواری

امضای بقیه اعضای شوری پشت صفحه است

منتشر شده در کتاب «تلاشی برای استقلال» از عبدالکریم انوارای

سند ۲– گزارش سفارت امریکا در ایران به وزارت امور خارجه امریکا- تاریخ ۷ نوامبر ۱۹۷۸ (۱۶ آبان ۱۳۵۷)

STATE 282893 1. SHARIF EMAMI GOVT HAS RESIGNED IN WAKE OF YESTERDAY’S LARGE-SCALE RIOTING, TO BE REPLACED BY MILITARY GOVT HEADED BY GEN QOLAM REZA AZHARI, CHIEF OF SUPREME COMMANDER’S STAFF, AND ASSISTED BY CHIEFS OF INDIVIDUAL SERVICES. EACH MILITARY CHIEF WILL SUPERVISE SEVERAL MINISTERIES, WITH DAY TO DAY OPERATIONS IN HANDS OF CAREER UNDERSECRETARIES. SHAH ADDRESSED THE NATION LATE MORNING (SEPTEL). 2. SHAH HAS TOLD AMBASSADOR PARLIAMENT WILL PROBABLY BUT HE WAS NOT SURE (NOTE: SPEECH IN SEPTEL DOES NOT HAVE THIS), BE DISSOLVED, AND THERE WILL BE ARRESTS OF DISSIDENTS, BUT NO NATIONAL FRONT, PAN-IRANIST (PEZESHKPOUR) OR BANI-AHMAD FOLLOWERS WILL BE ARRESTED. (COMMENT: THIS MIGHT POSSIBLY LEAVE SUCH PROMINENT DISSIDENTS AS MINATCHI, MOGHADAM, AND THE LIBERATION MOVEMENT OF IRAN LIABLE TO ARREST.) 3. TEHRAN MARTIAL LAW ADMINISTRATION THIS MORNING ISSUED TOUGH NEW DIRECTIVE. REPEATING PREVIOUS ANNOUNCEMENT OF NEW CURFEW HOURS OF 9 PM TO 5 AM, MLA RESTATED ORIGINAL POLICY THAT GATHERINGS OF TWO OR MORE PEOPLE ARE PROHIBITED. MARTIAL LAW VIOLATORS WILL BE WARNED BY AN OFFICER; IF THEY DO NOT OBEY, TROOPS WILL FIRE ON THEM. ALL SCHOOLS ARE TO REMAIN CLOSED THROUGH NOV 12. TROOPS HAVE BEEN CONCENTRATED IN SOUTH TEHRAN AND NEAR UNIVERSITY. EMBASSY HAS REPORTS OF FIRING NEAR ROUDAKI HALL IN CENTRAL CITY AND HEAVY FIRING, INCLUDING AUTOMATIC WEAPONS, IN TEHRAN UNIVERSITY AREA HOWEVER, MUCH OF FIRING HAS BEEN IN AIR. CAMPUS WAS LOCKED BUT STUDENTS FORCED THEIR WAY IN. POLICE THEN DISLODGED THEM, AND THEY CONFRONTED TROOPS DEPLOYED IN UNIVERSITY STRICT. PEOPLE ALSO GATHERED NEAR BRITISH EMBASSY, WHICH WAS DAMAGED YESTERDAY AND TROOPS WERE SENT AT OUR REQUEST TO PROTECT U.S. EMBASSY IS, HOWEVER, UNDER MILITARY GUARD. 4. ARMY LAST NIGHT SET UP GUARD AT NATIONAL IRANIAN RADIO AND TELEVISION (NIRT), AND TODAYS BROADCASTS INCLUDED VOICES DIFFERENT FROM THOSE USUALLY HEARD. NIRT DIRECT HAS RESIGNED. ONLY RASTAKHIZ NEWSPAPER APPEARED THIS MORNING. 5. PROMINENT DISSIDENT AYATOLLAH TALEGHANI WAS QUOTED OVER GOVT RADIO AS APPEALING FOR CALM TODAY, TELLING PROTESTORS NOT TO MARCH IN STREETS, WHICH RAISES QUESTIONS AS TO WHO TODAY’S DEMONSTRATORS ARE. 6. SHAH CONSULTED WITH SEVERAL LEADERS, INCLUDING AMINI AND ENTEZAM BEFORE AGREEING TO MILITARY GOVT. HE DID NOT SEE BAZARGAN OR MINATCHI AND HAS INTERPRETED NATIONA FRONT POSITION AS INFLEXIBLE. EMBOFF LEARNED AFTERNOON NOV 5 THAT KARIM SANJABI HAS ISSUED JOINT STATEMENT WITH AYATOLLAH KHOMEINI IN PARIS, WHICH CONTAINED THREE POINTS: A) THE MONARCHY WITH ITS PERPETUAL VIOLATIONS OF CONSTITUTION, TERRORISM AND CORRUPTION MUST NOT BE SUPPORTED. B) THE NATIONAL-ISLAMIC MOVEMENT CANNOT APPROVE AN ILLEGAL MONARCHY. C) THE GOVERNMENT OR IRAN OUGHT TO BE BASED ON DEMOCRATIC PRINCIPLES “APPROVED BY THE VOICE OF THE PEOPLE”. (VOICE OF THE PEOPLE” WAS DESCRIBED TO LOCAL PRESS BY NATIONAL FRONT SPOKESMAN AS “REFERENDUM OF THE PEOPLE,” THOUGH NATIONAL FRONT LEADER SHAHPOUR BAKHTIAR TOLD EMBOFF AND VISITORS HE THOUGHT IT MEANT MERELY FREE ELECTIONS.) MAKHTAIR’S INTERPRETATION OF AGREEMENT WAS THAT IT OPENED WAY FOR POSSIBLE MODERATE RELIGIOUS PARTICIPATION IN GOVERNMENT, BUT PREDOMINANT LOCAL INTERPRETATION SEES TEXT AS VICTORY FOR KHOMEINI. BAKHTIAR RECEIVED PHONE CALL FROM PARIS WHICH INFORMED HIM THAT RADICAL IRANIAN STUDENT GROUPS, ESPECIALLY GERMAN CONFEDERATION, WERE “VERY DISAPPOINTED” THAT KHOMEINI HAD “BEEN SO SOFT.” 7. YESTERDAY’S VIOLENCE WAS SELECTIVE AND VERY HEAVY. IN LARGE SECTIONS OF TOWN EVEY BANK WAS LOOTED OR BURNED. TRAVEL OFFICES, MOVIE THEATERS, LIQUOR STORES AND SEVERAL HOTELS WERE DESTROYED OR HEAVILY DAMAGED. RIOTERS ALSO BURNED MANY BUSES AND AUTOMOBILES. MIN. OF INFORMATION AMELI-TEHRANI WAS REPORTEDLY BEATEN WHEN MOB STORMED HIS MINISTRY, SETTING IT ON FIRE. PUBLIC ORDER IN CENTRAL TEHRAN COLLAPSED FOR SEVERAL HOURS. WHERE TROOPS WERE PRESENT, THEY DID LITLE OR NOTHING TO PREVENT ATTACKS ON BUILDINGS. CONSULATES TABRIZ AND ISFAHAN REPORT NO SPECIAL DISTURBANCES YESTERDAY. TABRIZ DID HAVE DEMONSTRATIONS BUT NO VIOLENCE. CONSULATE SHIRAZ REPORTS LARGE DEMONSTRATION NOV 4 AND ANOTHER YESTERDAY, THIS TIME RESULTING IN TROOPS OPENING FIRE. THERE ARE REPORTS OF TWO KILLED. TEAR GAS FORCES EVACUATION OF SAIDI HOSPITAL. TODAY LARGE CROWD IS GATHERING ON PAHLAVI UNIVERSITY CAMPUS. SULLIVAN UNQUOTE VANCE CONFIDENTIAL NNN Sheryl P. Walter Declassified/Released US Department of State EO Systematic Review 20 Mar 2014 Sheryl P. Walter Declassified/Released US Department of State EO Systematic Review 20 Mar 2014

https://www.wikileaks.org/plusd/cables/1978STATE282893_d.html

لینک مصاحبه دکتر عبدالکریم انواری با آقای نوری‌زاده

https://www.youtube.com/watch?v=er96550Z-io&fbclid=IwAR3i1_u8L7ZvYqqFDZWfRd1fwmnRPoQ6GSzbwMXi5zEUpoKMYwhVXy3DZ2A